Mavzu: Quduqlarni texnik holatlari va kesimlarini o‘rganish uslublari

Mavzu: Quduqlarni texnik holatlari va kesimlarini o‘rganish uslublari.
9.1. QUDUQNING TEXNIK HOLATINI O‘RGANISH USULLARI
Ko‘ndalang kesimi bo‘ylama kesimidan bir necha marotaba kichik bo‘lgan tog‘ inshooti quduq deyiladi.
Quduqlarni burg‘ilash deb tog‘ jinslarida dumaloq kesimli teshik hosil qilish bilan bog‘liq jami ishlar majmuasiga aytiladi. Bu ishlar odatda teshik ichiga odam kirmasdan maxsus texnik vositalar yordamida bajariladi. Shunday qilib, burg‘ilash jarayoni texnik rivojlanishning uzun tarixidagi, amallarning ko‘pchiligida odamlar qatnashmaydigan jarayonlardan birinchisi desa bo‘ladi.
Burg‘ilash quduqlari yer bag‘rining geologik tuzilishini o‘rganish, neft va gaz konlarini ishlatish maqsadida qaziladi. Qidiruv quduqlari orasida kartalash quduqlari (geologik kartalash bajarilayotgan tub jinslar bilan tutash yuzani aniqlash uchun), izlovchi quduqlar (mazkur rayonda u yoki bu foydali qazilmalarning bor yoki yo‘qligini aniqlash uchun), qidiruv quduqlari (mazkur konda foydali qazilmalar zaxirasini aniqlash va chegaralash uchun), gidrogeologik quduqlar (yer osti suvlarini o‘rganish, ularning yotish sharoitlarini, mumkin bo‘lgan mahsul miqdorini va kimyoviy tarkibini o‘rganish uchun), artezian quduqlari (bu quduqlar suvlari bosimli qatlamlarga qazilgan gidrogeologik quduq- larning boshqacha turidir) mavjud. Qidiruv quduqlari safiga injener- geologik quduqlar ham kiradi, bu quduqlar kelgusida quriladigan in- shoot uchun asos, muhit va ashyo bo‘ladigan tog‘ jinslarini o‘rganish uchun qaziladi. Seysmik quduqlar (seysmik qidiruvda yer ostida portlatishda foydalaniladi), ko‘rsatkich quduqlar (tog‘ jinslarining yotish elementlarini va geofizik tuzilishining ko‘rsatkichlarini o‘lchash uchun) va boshqalar.
Ishlatish quduqlari yer qa’ridan foydali qazilmalarni (ichiladigan, texnik va mineral suvlarni, neftni, gazni, eritmalarni va qorishmalarni) olish uchun burg‘ilanadi. Bu quduqlar orasida suv oluvchi quduqlar, neft va gaz olish quduqlari, ko‘mirlarni yer ostida gazlashtirish quduqlari, namakob olish quduqlari va geotexnologik quduqlar ajratiladi.
9.1-jadvalda qidiruv va boshqa quduqlarni burg‘ilashning mexanik usullarini bo‘limlarga ajratilishining umumiy sxemasi berilgan. Bu sxemaning mohiyati shundaki, unda dastavval burg‘ilashning tasnifiy xususiyatlari ko‘rsatilgan.
9.1-jadval