Mavzu: Quddus Muhammadiy-tabiat kuychisi Reja: Quddus Muhammadiynig hayot yo`li. Quddus Muhammadiy – bolalar shoiri

Ana muqombir tulki,

Pisib turishi kulki.

Ana o`rdak bilan qoz,

Ana maymun sho`x dorvoz.

Bolalarga yaxshi tanish bo`lmagan ukki haqida juda sodda tushuncha berilgan:

Hammadan qiziq ukki,

Tumshuqi egri – dukki?

Nechun yurmas kunduzi,

Nega yonadi ko`zi?

Suratlar orasida Arslon yo`qligi Quddus Muhammadiyga xos yumor bilan tasvirlanar ekan, yo`lbarsning yurish-turishi tushuntiriladi

:“Xo`roz qichqirar qu-qu!

Bunda yo`lbars, sher yo`g’u...”

Shu bilan qolar kitob,

Go`yo o`qildi hisob.

Shuningdek, Q.Muhammadiy ham boshqa shoirlar singari she’riy Alifbo tuzgan; har bir harfga biron voqea yoki harfni oson o`zlashtirishda bolaga yordam beradigan narsa asos qilib olingan. Bu alifboning tuzilish tarixi qiziq. Q.Muhammadiy kichik maktab yoshidagi bolalarni to`plab, ularga harflar to`g`risida gapirib bergan va ularning har biri buni nima deb tushunishini, undan boshlangan qaysi so`zlarni bilishini so`ragan. Ertasiga Q.Muhammadiy bolalardan juda ko`p so`z yozib oladi. Ulardan eng yaxshi va ta’sirlisini tanlab, o`zining she’riy alifbosini tuzadi. Bu alifbo syujet asosida tuzilgan: maktab ta’tillari vaqtida o`qishdan bo`shagan harflar davra qurishib, har kim o`z joyini topish o`yinini boshlashadi.She’riy topishmoq – o`zbek adabiyotida ko`pdan buyon hukm surib kelayotgan juda qadimiy janr. Kichkintoylar bilan suhbatlashganda Q.Muhammadiy ham shu janrga murojaat qiladi. Masalan, uning “Bu nima?” she’rida kirpining obrazli tasviri bola uchun juda sodda beriladi. Birinchi satrdanoq ma’lum obraz ko`zga tashlanadi:

Dum-dumaloq jonivor,

Tikanak choponi bor...

Shunisi xarakterliki, shoir kirpiga o`zbekcha milliy to`n kiydirib, she’rlarga mahalliy ma’no beradi, bolalarning tushunishini osonlashtiradi.Shoir ijodiga nazar tashlasak, mehnatga muhabbat mavzui alohida o`rin tutishini aytish mumkin. “Bobomning mehnati”, “GES qurilishi”, “Mirob”, “Bu binoni kim qurgan?”, “Etik”, “Madraim payvandchi”, “Mamajon shofyor” va boshqa shu kabi she’rlarida mehnat simfoniyasi jaranglab turadi. Bu yerda shuni ham ta’kidlab o`tish zarurki, mehnat ahlini sevish, ularning bunyodkor faoliyatlarini qadrlash birinchi o`rinda tasvirlanadi.“Etik” she’rining qahramoni Solijon degan bola. U hali kichkintoy bo`lishiga qaramasdan mushohadasi o`tkir, odobli. U «O`rdak burunli kavkazcha etigiga gard yuqtirmaydi». Shunga ko`ra uni olifta bola ekan, deb o`ylash ham mumkin.

Shoir Solijon bilan uning etigi orasidagi munozaraga diqqatni qaratadi. Etik o`zining chiroyliligini ko`z-ko`z qilmoqchi bo`ladi:

Ko`p chiranma husningga,

Rahmat deb qo`y bir marta

Seni tikkan ustangga.

Solijonning “o`rdak burunli kavkazcha” etigini «puf-puflab» kiyib yurishi – uning tikilishiga sarf qilingan mehnatni yaxshi bilishidan, e’zozlashidan. Bolalar tabiatan odam va olam sirlarini bilishga astoydil qiziqadilar. Shoirning “Dunyoda eng kuchli nima?” she’ri ana shu qiziqishning badiiy ifodasi sifatida e’tiborga loyiq. Shoir filni “tog’ni ortsang ko`taradi», sherni “filni ham tikka eydigan”, suvni “daryo, soy, irmoqlari, buloqlari ko`p”, sovuqni “daryolarni tosh qotirgan”, issiqni “qish sovuqni qochirgan”, tog’larni “tog’u toshni qulatar”, quyoshni “qarimaydi, uchmaydi” deb har xil mavjudot va hodisalarga xos xarakterli xususiyatlarni g’oyat jonli, qiziqarli ifodalab, ularni bolalarning suhbati orqali poetik ravishda gavdalantiradi. Buni o`qigan bola hodisalarning sababini, ularning hayotdagi o`rnini tushunib oladi. Bu bolaning fikrini, qobiliyatini, ongini, dunyo haqidagi tushunchasini oshiradi. Ayniqsa, yosh kitobxon dunyoda kuch-qudrat, aql-zakovatda insonga teng keladigan hech narsa yo`q ekanligini bilib oladi:

O`sha kuchli o`zimiz,

Borliqning egasimiz...