Mavzu: Qon ketishi va qon yo‘qotish. Qon ketishni to‘xtatish usullari

O'TQIR QON YO'QOTISHDA AUTOGEMODILYUTSIYA REAKSIYASINING VUJUDGA QYELISHI

Yurak tez sur'atda ishlaydi, ammo qon bosimi astasekin kamayaveradi. Agar qon ketishi davom etadigan bo'lsa, simpatikoadrenalin sistemasini adaptatsiya mexanizmlari kuchsizlanadi.

Hamma qon tomirlarning torayishi, qonning tabiiy depolardan tomirlarga chiqishi, taxikardiya, qonning hayotiy organlarga birday taqsimlanishi va boshqa kompensatsiya mexanizmlari ma'lum vaqtgacha markaziy gemodinamikani subkritik holatda ushlab turadi. Bu hol qon aylanish hajmi 40—45 % qolguncha davom etadi. Bu vaziyat organizm kompensator qobiliyatining ikkinchi fazasiga taalluqli bo'lib, arterial bosim 90—85 mm simob ustunini tashkil etadi.

Bu fazani gipovolemiya fazasi ham deyiladi. Agar shunday vaziyatda davolash yaxshy olib borilmasa, uchinchi faza — gemorragik shok bosqichiga o'tadi. Uchinchi fazada himoya kuchlari o'z ta'sirini yo'qotgan bo'lib, mikrotsirkulatsiya sistemasi arterial bosimni . kerakli darajada ushlab turolmaydi. U tez pasayadi va kritik nuqtaga tushib koladi (50—40 mm simob ustuni hisobida) va uni aniqlashning iloji bo'lmaydi (91rasm).
Yurak mushaklarida qon yetishmasligi natijasida (gipoksiya) yurakning harakati buziladi va keyinchalik butunlay to'xtab qoladi. Arterial bosim xavfli nuqtadan yuqori bo'lganda kapillarlarda qon aylanib turadi, to'qimalarda kam bo'lsada, metabolizm mavjud bo'ladi. Tomirlarning uzoq vaqt torayib turishi va arterial bosimning tezlik bilan pasayib ketishi mikrotsirkulatsiyani butunlay to'xtatadi. Qizil qon tanachalari — eritrotsitlar birbiri bilan yopishadi, zaharli moddalarni ko'paytiradi. Bu hol tiklab bo'lmaydigan o'zgarishlar keltirib chiqarishi mumkin, unda qon bosimining ko'tarilishi ham organizmga ijobiy ta'sir qilmaydi. Hayot uchun zarur organlarda — yurak, o'pka, miya va jigar, buyrakda qaytarib bo'lmaydigan o'zgarishlar ro'y beradi, bu esa organizmni og'ir ahvolga tushiradi, bemor o'lib qoladi. Shunday kilib gipovolemiyani shartli ravishda uch turga bo'lish mumkin: yengil (qon ketishi umumiy qon aylanish hajmining 15 foizini tashkil etsa), o'rtacha (35 foizgacha), og'ir (50 foizgacha). Bu holatlarning har biri o'ziga xos belgilarga ega bo'ladi (1jadval).
Shuni ham aytish kerakki, gipovolemiyaning har bir turini «shok» nuqtai nazaridan qarash zarur. Bu shifokorni bemor ahvolini to'g'ri tahlil qilishga, davolash ishlarini to'g'ri va tez bajarishga chorlaydi.