Mavzu: qishloq xo’jaligida yer resurslaridan foydalanish muammolari

Зм
Зф
Б
100


, Bunda: B-
tuproq balli; Z
f
-biror belgi (gumus miqdori, azot, fosfor, kaliy va b.); Z
m
-shu 
belgining qiymati, u 100 ball hisobida olinadi.
Balli baholash tuproqlarning andozali ko’rsatkichlari asosida bajarilishi 
lozim, o’shanda tuproqdagi gumus miqdori 100% ga teng bo’ladi. Masalan, 
sug’oriladigan och bo’z tuproqda gumus miqdori, aytaylik, 1,3% bo’lsa, u andozali 
tuproqda 2,3% teng deb hisoblash bilan yuqoridagi formula asosida quyidagi 

---

24 
miqdorga ega bo’lamiz: 1,3

100:2,3

57. Bu misoldagi sug’orma och bo’z tuproq 
1 ga maydonda 57 ballga teng. 
Mutaxassislar tuproq bonitirovkasi ballarini tasniflash natijasida quyidagi 
shkalani taklif qilishgan.
Jadvaldan maьlumki yaxshi, hosildor tuproqlar 71-100 ball, o’rtachasi -41-
70 ball, yomoni – 11-40 ball bilan tavsiflanadi
.
Yuqorida misol sifatida ko’rsatilgan 57 ballga ega bo’lgan sug’orma och 
bo’z tuproq o’rtacha darajadagi sifatga ega. Unumdorligi turlicha bo’lgan yerlarda 
yetishtirila oladigan paxta va boshqa qishloq ho’jalik ekinlarining o’rtacha 
taьminiy hosildorligi qanday bo’lishini aniqlash uchun muayyan tuproq boniteti 
ballining bahosiga ko’paytirish kerak. Eng yaxshi (100) yerlarda qishloq ho’jalik 
ekinlarining hosildorligi turlicha baholanadi. 
Yuqorida keltirilgan ball (57) ni paxta nuqtai nazardan qaralsa, u holda 
paxtaning o’rtacha hosildorligi jadval bo’yicha gektariga 22,8 tsentner. gektar. teng 
bo’ladi: 57

0,4

22,8 tsentner. 
Ishlab chiqarishda jamoa ho’jaligi yoki tumanning o’rtacha ballik bahosini 
bilishga to’g’ri keladi, chunki hududda tuproqning kichik turi bir necha xil bo’lishi 
mumkin. Tabaqalashgan maьlumotlarga ega bo’lish natijasida ko’p miqdoriy 
ko’rsatkichlar (ballar) bilan muomala qilishga to’g’ri keladi. Bu holda quyidagi 
formula asosida o’rtacha ballga ega bo’linadi: 
B
o’
Мп
М
М
БпМп
М
Б
М
Б







....
2
1
....
2
2
1
1
Bunda: B
o’
-o’rtacha ball; B
1
, B
2
...B
p
– yer