Mavzu: qattiq jismlarning tuzilishi ularmning fotoo’tkazuvchanligi reja

Qattiq jismlarning mexanik xossalari.

• Deformatsiya deb, tashqi kuch ta'sirida jismlar shakli va hajmi о'zgarishiga aytiladi.
• Deformatsiya kattaligi jismning о'lchamlariga, qo'yilgan kuchning qiymatiga va jismning moddasiga bog'liq bo’ ladi. Jism moddasining xususiyatiga qarab, deformatsiyalar elastik va qoldiq deformatsiyalarga bo'1inаdi. Elastik deformatsiya deb, tashqi kuch ta'siri tugatilishi bilan jismning о'zgargаn shakli va hajmi tiklanadigan deformatsiyaga aytiladi. Bunday xususiyatga ega bо'1gаn jismlarga elastik jismlar deyiladi.
• Agar tashqi kuch ta'siri tugatilgandan keyin jismning о'zgargan shakli va hajmi tiklanmasa, bunday deformatsiyga qoldiq (plastik) defotmatstya deyiladi. Вundау xususiyatga ega bo'lgan jismlarga esa plastik jism1аr deyiladi

Elastiklik kuchlari va Guk qonuni.

• Qo'yilgan kuchning sterjin ta'siri kuchlanish yoki zo'riqish deb ataluvchi fizik kaftalik bilan xarakterlanadi.
• Mexanik kuchlanish deb, sterjinning bir birlik kesim yuziga tik ravishda ta'sir qiluvchi kuchga miqdor jihatdan teng bu1gan fizik kattalikka ауtiladi; уа'ni:

HB sistemasida mexanik kuchlanishning о'1сhov birligi

Qattiq jismlarning issiqlikdan kengayishi.

• Qattiq jism zarralari kristall раnjara asosida tuzilgan bo'lib, muvozanat holat atrofida panjara tuginida tebranib turadi. Jismlar isitilganda zarralarning tebranish tezligi ortadi va natijada zarralar orasidagi o'rtacha masofa ortadi. Bu еsа jismning chiziqli о'1сhаmi, demak jismning hajmi ham ortdi.
• Jism sovitilganda esa uning chiziqli о'lchamlari binobarin hajmi ham kamayadi.
• Qattiq jismni isitganda uning chiziqli о'lchamlarining ortishiga jismning issiqlikdan chiziqh kengayishi deyiladi. Tajribaning kо'rsatishicha bir-jismning о'qi hаr xil temperaturada har xil kenirayadi: Jismlarning issiqlikka bog'liq bо'lgan bu xossasini miqdor jihatidan xarakter1ash исhun chiziqli kengayish koefitsenti degan maxsus kattalik kiritilgan. Jismning аsоsdagi uzunligi t=l 0C ga isitilganda uning uzunlig l t ga teng bo'1sа, chiziqli kengayish kоеfitsenti deb,