Mavzu: Pul-kredit siyosatining mohiyati va vositalari

Pul muomalasi va uning amal qilish qonuniyatlari. Pulga bo’lgan talab va pul taklifi.

Pul muomalasi - bu tovarlar aylanishiga hamda notovar xarakteridagi to’lovlar va hisoblarga xizmat qiluvchi naqd pullar va unga tenglashtirilgan aktivlarning harakatidir. Pul o’z xususiyatiga ko’ra, avvalo muomala vositasidir, ya’ni tovarlarni bir-biriga almashtirish pul vositasida amalga oshadi. Chunki, tovar egasi bo’lgan sotuvchi xaridorga tovarni sotib, tovarning qiymatini pul sifatida oladi. Shuning uchun talab bilan taklifni bir-biriga pul ulaydi va ularning uzilishiga barham beruvchi bo’lib hisoblanadi.

Tovarlarning siljishi, harakat tezligi, bir-biriga yaqinlashuvi pul vositasida amalga oshadi, deyish mumkin. Ayirboshlashning eng yuqori pog’onasi bo’lgan muomala mazmunan pul tufayli yuzaga keladi. Tovar-pul muomalasi esa bozor sharoitining asosidir. Demak, bundan pul va pul muomalasining bozor iqtisodiyoti rivojidagi o’rnini baholash qiyin emas.Pulning хarid qоbiliyati barqarоrligi tоvar va хizmatlar bahоsi kеskin o`zgarishining оldini оladi. Hоzirgi davrda O`zbеkistоnda pul muоmalasi ikki ko`rinishda yuritiladi:

1. 
   Naqd pul muоmalasi;
   
2. 
   Naqd bo`lmagan pul muоmalasi.
   

Naqd pul muomalasiga bank biletlari va metall tangalar (pul belgilari) xizmat qiladi. Naqd pulsiz hisoblar cheklar, kredit kartochkalari, veksellar, akkreditivlar, to’lov talabnomalari kabilar yordamida amalga oshiriladi. Ularning hammasi pul agregati deb yuritiladi. Muomalada mavjud bo’lgan pul massasi ularni qo’shish yo’li bilan aniqlanadi.

Pul muomalasi o’ziga xos qonunlarga asoslangan holda amalga oshiriladi. Uning qonunlaridan eng muhimi muomala uchun zarur bo’lgan pul miqdorini aniqlash va shunga muvofiq muomalaga pul chiqarishdir.

Muayyan davrda, aytaylik bir yil davomida sotilishi lozim bo’lgan tovarlar summasiga. Tovarlar qancha ko’p bo’lsa va narxi baland bo’lsa, ularni sotish va sotib olish uchun shuncha ko’p pul birligi talab qilinadi.