Mavzu: «Podbor parametra» buyrug`idan foydalanib hisoblash masalalarini yechish

---

1-laboratoriya ishi
 
Mavzu:
«Podbor parametra» buyrug`idan foydalanib hisoblash masalalarini yechish. 
 
Ishdan maqsad:
Microsoft Excel elektron jadvalining funktsional imkoniyatlari bilan 
tanishish va ish faoliyatida ma’lumotlar bilan ishlashda undan foydalanishni o`rganish. 
 
Laboratoriya ishi rejasi: 
1.
Microsoft Excel muhitida jadvallar yaratish va ularni tahrirlash, formulalar bo`yicha 
hisoblash, ma’lumotlarni tartiblashni o`rganish; 
2.
«Podbor parametra» buyrug`i yordamida hisoblash ishlarini amalga oshirish 
metodologiyasini o`rganish. 
 
Mashg`ulot uchun zarur vositalar:
o`quv mashg`uloti ma’lumot bazasi; shaxsiy 
kompьyuter; Microsoft Word matn muharriri; Microsoft Excel elektron jadvali. 
Topshiriq: 
Avtoulov ta’mirlash ustaxonasi shtati 6ta ishchi, 8ta slesarь, 10ta master, 3ta 
bo`lim boshlig`i, buxgalter, qorovul, farrosh va direktordan iborat bo`lsin. Oylik ish haqi 
umumiy fondi 100 ming so`mni tashkil qilsin. Ustaxona xodimlarining oylik okladlari qanday 
bo`lishi kerakligini aniqlash kerak. 
Hisobotga qo`yiladigan talablar:
Laboratoriya ishining natijalari sifatida kompьyuterda 
qayta ishlangan ma’lumotlar jadval shaklida taqdim etilishi kerak.
Ishni bajarish texnologiyasi: 
1.
 
Nazariy ma’lumotlar. 
Avval muammoni hal qilish modelini yaratamiz. Bunda asos qilib oddiy ishchining 
maoshini olamiz, qolgan xodimlarning maoshini unga nisbatan necha barobar yoki qancha 
ko`pligi bo`yicha hisoblaymiz. Matematik tilda ifodalaydigan bo`lsak, har bir oklad oddiy ishchi 
oyligidan kelib chiqadigan chiziqli funktsiya hisoblanadi: Ai ·S+Vi, bu yerda S – oddiy ishchi 
okladi; Ai va Vi – har bir lavozim uchun quyidagicha aniqlanadigan koeffitsiyentlar: 

slesarь oddiy ishchidan 1,5 barobar ko`p maosh oladi (A2=1,5; V2=0); 

master – oddiy ishchidan 3 barobar ko`p (V3=0; A3=3); 

bo`lim boshlig`i – masterdan 300 so`m ko`proq (A4=3; B4=300); 

qorovul – oddiy ishchidan2barobar ko`p (A5=2; V5=0); 

farrosh –slesardan 200 so`m ko`proq (A6=1,5; V6=200); 

buxgalter – oddiy ishchidan4barobar ko`p (A7=4; V7=0); 

direktor –buxgalterdan 500 so`m ko`proq (A8=4; V8=500). 
Har bir lavozimdagi xodimlar sonini bilgan holda, masala modelini quyidagi tenglama 
ko`rinishida yozish mumkin: 
N1 
⋅
 A1 
⋅
 C + N2 
⋅
 (A2 
⋅
 C + B2 ) + ... + N8 
⋅
 (A8 
⋅
 C + B8 ) = 100000 , 
bu 
yerda 
N1 
– 
oddiy 
ishchilar 
soni, 
N2 
–slesarlar 
soni 
va x.z. 
Bu tenglamada A1...A8, B1...B8 va N1... N8 lar bizga ma’lum, S – esa noma’lum. Tenglama 
tahlili shuni ko`rsatadiki, rejalashtirish masalasi S ga nisbatan chiziqli tenglamani hal qilish 
uchun qaratilgan. 
2.
 
Ishni bajarish tartibi. 
Elektron jadvalning ish varag`iga boshlang`ich ma’lumotlarni 1.1-rasmda ko`rsatilgan 
tarzda kiriting.

---

1.1-rasm. Boshlang`ich ma’lumotlar jadvali.
D ustunida har bir lavozim uchun ish haqini hisoblang. Masalan, D3 katakchasi uchun 
hisoblash formulasi quyidagi ko`rinishda bo`ladi: 
=B3*$B$12+C3 
F ustunida berilgan lavozimdagi barcha ishchilarning ish haqini hisoblang. Masalan, F3 
katakchasi uchun hisoblash formulasi quyidagi ko`rinishda bo`ladi: 
=D3*E3 
F12 katakchasida avtota’mirlash ustaxonasi umumiy ish haqi fondini quyidagi formula 
bo`yicha hisoblang: 
=SUMM(F2:F10) 
Elektron jadval ish varag`i 1.2-rasmda ko`rsatilgan ko`rinishda bo`ladi.
1.2-rasm. Hisoblash natijalari jadvali. 
Oddiy ishchi okladini aniqlang, bunda, hisoblash jamg`armasi belgilangan miqdorga teng 
bo`lgan bo`lsin:
1.
Servis menyusidan Podbor parametra buyrug`ini aktivlashtiring yoki bu buyruqni 
Dannыye menyusidan ham topish mumkin: 
; 
2.
Ochilgan oynaning «Ustanovitь v yacheyke» maydonida formulasi mavjud F12 
katakchasiga murojaatni kiriting;
 
3.
«Znacheniye» maydoniga qidirilayotgan natija 100000 ni kiriting;
 

---

4.
«Izmenyaya znacheniye yacheyki» maydonida o`zgartirilayotgan katakcha V12 ga 
murojaatni kiriting va tugmasini bosing. Jadvalni shaxsiy katalogingizda 
saqlang. 
 
 
Nazorat savollari: 
1.
Amallarni bajarish ketma-ketligini arifmetik formulalarda ifodalang.
2.
«Podbor parametra» buyrug`i yordamida berilganlarni hisoblash metodologiyasini 
tavsiflang. 
3.
Oylik ish haqi fondi 20% ga oshirilganda oddiy ishchining okladini aniqlang.