Mavzu. Plastmassalar. Elektrokeramik materiallar. Kondensatorli keramik materiallar

---

7-MA’RUZA 
Mavzu.Plastmassalar. Elektrokeramik materiallar. Kondensatorli keramik materiallar. 
Elektrokeramika – kremniysimon gil tuproqdan xosil qilingan qattiq material bo‘lib, korborund bilan 
ishlov beriladi. Uch turdagi elektrokeramikalar mavjud. 
Izolyator yasaluvchi; 
Kondensator yasaluvchi; 
Segnetoelektrik keramika. 
1746-yil D.I.Vinogradov tomonidan elektrotexnik farfor yaratildi. Ulardan past va yuqori kuchlanishli 
toklar uchun izolyatorlar yasaladi. Tarkibida 42-50%tuproq moddasi, 20-25kvars, 20-30% kaliyli dala shpati, 5-
8% maydalangan farfor - chinni chiqindilari bo‘ladi.Cteatit mexanik va elektrik xarakteristikalari 
kuchaytirilgan elektrokeramik materialdir. Undan transformator katushkalari yasaladi. Keramik kondensatorlar 
yasaladi, issiqbardoshligi 250
0
C, dielektrik kirituvchanligi juda yuqori.

v
=10
12
:10
13
om.m. tgs=0,0005 E
m
=20:25mv/m
Keramik materiallar pechlarda 1450-1700
0
C temperaturalarda pishiriladi. 
Segnetokeramik materiallar. Agar segnetoelektrik plastinkasiga siquvchi yoki cho‘ziluvchi mexanik 
kuchlanish qo‘yilsa, qarama-qarshi tomonlarda elektr zaryadlari vujudga keladi va aksincha bo‘ladi. Natijada 
setnetoelektrik E.Yu. K. manbai bo‘lib qoladi. Bu birinchi bo‘lib segnet tuzida kuzatilgan, shunga asosan 
segnetoelektrik xodisa yoki to‘g‘ri pezoeffekt deyiladi. Bu xodisa bosimni o‘lchash datchiklarida qo‘llaniladi. 
Segnet tuzi Na Cl C
4
H
4
O
5
.
4H
2
O
Bariy titanat Ba TiO
3
(120
0
C gacha) 
Titanat qadmiy CdTiO
3 
Qo‘rg‘oshin sirkonat Pb

r
O
3
-461
0
C gacha ishlatish mumkin. 
Segnetoelekeramik – noorganik shishalar. Kvars qumidan eritish orqali xosil qilinadi. Tarkibida mel 
CaCO
3
, dolomit CaCO
3
.
MgCO
3
bo‘ladi
. 1350-1600
0
C tempiraturada 98% kvars qumidan shisha eritib 
olinadi
. Toza 
SiO
2 
dan shisha olinganda 2000
0
C gacha qizdiriladi. Uning elektr xarakteristikalari juda yaxshi, 
issiqlikdan kengayishKoeffitsienti kichik 5- 10-71%C , zichligi 2200 kg/m
3
,

v = 10
14
om.m. E
2
=3,8.
tgs=0,0001; E
m
=35:44 mv/m
Qizdirilganda 1350-1600
0
C Na, K, Ca shisha tarkibiga kiradi va u silikat ishqoriy shishaga aylanadi. 
Tarkibida Na
2
O
1
K
2
O ko‘payib ketsa, ishqoriy shishaning izolyatsion xarakteristikasi pasayadi. 
RvO kiritilgan shisha flint deyiladi. VaO kiritilsa kron shisha hosil bo‘ladi. Ulardan kondensatorlar 
yasaladi.
Kalloid eritmalar – lak, emallar. Lak tarkibiga maydalangan pigmentlar metall oksidlari, rux, temir 
oksidlari kiritilsa u elektroizolyatsion materialga aylanadi. 
Yog‘li – gliftalli laklar yuqori yopishqoqlik xususiyatiga ega va yuqori issiqbardoshlikka egadir. 
Karton qog‘ozlar – sellyulozadan yasaladi. Elektroizolyatsion karton yasashda sulfat selyuloza ishlatiladi. 
U kartonda yuqori mexanik va issiqlik xarakteristikasini xosil qiladi. Qog‘oz namligi 5-9% bo‘ladi. Kabel 
izolyatsion qog‘ozi yuqori mexanik xususiyatga ega bo‘lib, konifolli yog‘ shimdiriladi. Elektr mustaxkamligi 
6-9 mv/m. Transformator yog‘i shimdirilgan qog‘ozda E
m
=70-80
М
МВ
kabel qog‘ozi 35,110, 220 kv 
kuchlanishlarga muljallab chiqariladi, ular qalinligi xajmiy massasi, qatlamlar soni, bilan farqlanadilar. Kabel
qog‘ozining zichligi 720-780 kg/m
3
. Kondensator qog‘ozi – suyuq dielektrik shimdirilganga nisbatan toza 
sulfat sellyulozasidan yasaladi. Eng yupqasi 0,004-0,030 mm, zichligi 950-1350kg/m
3
, Ye
m
= 250-300MV/m
mexanik mustaxkamligi

m 
= 10 MPa katushka uzagi yasaladigan qog‘ozlar lak bilan qoplanadi. Ularda
Yem
=5b5-9
М
МВ
qalinligi 0,05-0,1 mm, zichligi 730 kg/m
3

---