Mavzu: pirolidin Reja: I kirish: II asosiy qism

Mavzu:pirolidin

Reja:

I KIRISH:

II ASOSIY QISM

1.GETOROHALQALI BIRIKMALAR HAQIDA

TUSHUNCHA

2.BESH A’ZOLI BIR GETEROATOMLI AROMATIK GETEROHALQALI BIRIKMALAR

3. PIROLIDIN OLINISHI VA XOSSALARI

III XULOSA

Halqasida C atomlaridan tashqari geteroatomlar ( N O S P Se B Si ) bo’lgan organik birikmalar geterohalqali birikmalar deyiladi.Ular orasida tarkibida N O S atomlari tutgan geterosiklik birikmalar keng tarqalgan.Bu atomlarning o’lchamlari C atomiga yaqin sp3 va sp2 gibridlanish holatlarida valent burchaklari ham uglerod atominikidan

• Halqasida C atomlaridan tashqari geteroatomlar ( N O S P Se B Si ) bo’lgan organik birikmalar geterohalqali birikmalar deyiladi.Ular orasida tarkibida N O S atomlari tutgan geterosiklik birikmalar keng tarqalgan.Bu atomlarning o’lchamlari C atomiga yaqin sp3 va sp2 gibridlanish holatlarida valent burchaklari ham uglerod atominikidan

Tarkibida N O S tutgan geterotsiklik birikmalar alkaloidlar, vitaminlar, antibiotiklar, tabiiy bo’yoqlar, nuklein kislotalar, oqsil molekulalari tarkibiga kiradi. Hozirda ma’lum bo’lgan tabiiy sintetik organik birikmalarning 2/3 qismi geterotsiklik birikmalarga to’g’ri keladi.Masalan pirrol, furan, tiofen misol bo’ladi.

• Tarkibida N O S tutgan geterotsiklik birikmalar alkaloidlar, vitaminlar, antibiotiklar, tabiiy bo’yoqlar, nuklein kislotalar, oqsil molekulalari tarkibiga kiradi. Hozirda ma’lum bo’lgan tabiiy sintetik organik birikmalarning 2/3 qismi geterotsiklik birikmalarga to’g’ri keladi.Masalan pirrol, furan, tiofen misol bo’ladi.

Besh a’zoli bitta geteroatomli geterosiklik birikmalar: N, O, S, Se atomlarining juft elektronlari delokallanngan konyugirlangan aromatik sistema hosil bo’lishida qatnashadi.Masalan pirrol molekulasida barcha C atomlari va azot sp2 gibridlangan.Gibridlanmagan p-orbitalida elektron juftga ega sp2 gibridlangan azoti pirrolazot atomi deyiladi.

• Besh a’zoli bitta geteroatomli geterosiklik birikmalar: N, O, S, Se atomlarining juft elektronlari delokallanngan konyugirlangan aromatik sistema hosil bo’lishida qatnashadi.Masalan pirrol molekulasida barcha C atomlari va azot sp2 gibridlangan.Gibridlanmagan p-orbitalida elektron juftga ega sp2 gibridlangan azoti pirrolazot atomi deyiladi.

Pirrol (pyrrole) xloroformga o’xshash hidli, rangsiz suyuqlik.Suvda oz, spirt va efirda yaxshi eriydi, qaynash temp 130 C da, havoda oksidlanish tufayli tezda qoraydi. Pirrol sanoatda furanga ammiak ta’sirida shuningdek toshko’mir smolasini fraktsiyalarga bo’lib haydash natijasida olinadi.

• Pirrol (pyrrole) xloroformga o’xshash hidli, rangsiz suyuqlik.Suvda oz, spirt va efirda yaxshi eriydi, qaynash temp 130 C da, havoda oksidlanish tufayli tezda qoraydi. Pirrol sanoatda furanga ammiak ta’sirida shuningdek toshko’mir smolasini fraktsiyalarga bo’lib haydash natijasida olinadi.

Pirrol va furanga kuchli mineral kislotalar (masalan HCL, H2SO4,) ta’sir qilinganda H+ halqaninga holatiga birikishi natijasida aromatik sistema buzilib beqaror dien hosil bo’ladi va tezda qora tusli polimerga o’tadi.Bu xossa “atsidofoblik” – “kislotadan qo’rqish” deb ataladi.Aromatik halqaga elektron akseptor guruhlar (NO2, CHO, C(O)OH) kiritilishi natijasida atsidofoblikka kamayadi.

• Pirrol va furanga kuchli mineral kislotalar (masalan HCL, H2SO4,) ta’sir qilinganda H+ halqaninga holatiga birikishi natijasida aromatik sistema buzilib beqaror dien hosil bo’ladi va tezda qora tusli polimerga o’tadi.Bu xossa “atsidofoblik” – “kislotadan qo’rqish” deb ataladi.Aromatik halqaga elektron akseptor guruhlar (NO2, CHO, C(O)OH) kiritilishi natijasida atsidofoblikka kamayadi.

Pirrolidin halqasi tutgan nisbatan sodda tuzilishdagi gigrin alkaloidi Janubiy Amerikaning koka o’simligidan ajratilgan,uning kam miqdorlari umumiy doiradagi stimulator ta’sirga ega.

• Pirrolidin halqasi tutgan nisbatan sodda tuzilishdagi gigrin alkaloidi Janubiy Amerikaning koka o’simligidan ajratilgan,uning kam miqdorlari umumiy doiradagi stimulator ta’sirga ega.

• Pirrolni qaytarish natijasida

pirrolin va pirrolidin olinadi.

Pirrolidin ( butirolaktam,pirrolidin-2-on) rangsiz o’ziga xos hidli suyuqlik.Erituvchi sifatida va polivinilpirrolidin olissshda ishlatiladi.Pirrolidin halqasi dori vositalari tarkibiga kiradi.2-pirrolidinning atsetilen bilan kondensatsiyasidan N-vinil-2 pirrolidin hosil bo’ladi.U oson polimerlanadi (polivinilpirrolidin) hosil bo’ladi.

• Pirrolidin ( butirolaktam,pirrolidin-2-on) rangsiz o’ziga xos hidli suyuqlik.Erituvchi sifatida va polivinilpirrolidin olissshda ishlatiladi.Pirrolidin halqasi dori vositalari tarkibiga kiradi.2-pirrolidinning atsetilen bilan kondensatsiyasidan N-vinil-2 pirrolidin hosil bo’ladi.U oson polimerlanadi (polivinilpirrolidin) hosil bo’ladi.

XULOSA

• XULOSA
• Besh a’zoli getrotsiklik birikmalar qatoriga kiruvchi pirrolning nikel(Ni) katalizator ishtirokida qaytarilishidan Pirrolidin hosil bo’ladi.
• Pirrolidin ko’pgina alkaloidlar tarkibiga kiruvchi biologik faol moddadir.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT.