Mavzu: O'zbekistonning xalqaro tashkilotlarga a'zoligi orqali milliy iqtisodiy xavfsizlikni ta'minlash masalalari Reja: Kirish

O‘zbekistonning yevropa taraqqiyot va tiklanish banki bilan hamkorligi

O‘zbekiston 1992-yil 30-aprelda YTTB a`zosiga aylandi.1993-yilning may oyida Toshkent shaxrida uning vakolatxonasi ochildi. Respublikada bank faoliyatini o`rta osiyo bo`yicha YTTB direktori M.Honma muvofiqlashtiradi.Uning asosiy vazifasi bank xususiy tadbirkorlik sohasida bozor islohotlarini qo'llab-quvvatlash, shuningdek, mamlakatda kichik va o'rta biznesni moliyalashtirishdan iborat.Bank o‘zining so'nggi strategiyasini amalga oshirish uchun (2005-yildan buyon) 105 million evro miqdorida 21 ta loyihani imzoladi hamda 2,6 mln evro miqdorida 17 ta loyihaga texnik yordam ko‘rsatdi.2017-yil mart oyida O‘zbekiston va YTTB o‘rtasida bank Anglashuv memorandumi imzolandi. Bu hujjat Bannk mablag'larini jalb etish hissobiga mamlakatda loyihalarni amalga oshirish uchun hadli hujjat bo'lib xizmat qiladi.Kelajakda o'rta muddatda O'zbekiston uchun YTTBning yangi strategiyasi qabul qilinishi kutilmoqda.

Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki (YTTB) Yevropaning bir emas balki xaqaro moliyaviy muassasalarni har tomonlama rivojlanish sifatida 1991 yilda tashkil etilgan investitsiya banki hisoblanadi. Dastlab bank sobiq Sharqiy Blok mamlakatlariga o‘zining sarmoyasini kiritgan. Keyinchalik esa Markaziy Yevropadan Markaziy Osiyoga qadar bo‘lgan 30 dan ortiq mamlakatlarda rivojlanishni qo‘llab-quvvatladi. Boshqa ko‘p tomonlama rivojlanish banklari singari, YTTB dunyoning turli burchaklaridan (Shimoliy Amerika, Afrika, Osiyo va Avstraliya) a’zolariga ega, eng katta aksioner AQSh hisoblanadi. Lekin faqat o‘z operatsiyalarini amalga oshiradigan mamlakatlarida mintaqaviy ravishda qarz beradi. Bosh qarorgohi Londonda joylashgan, YTTB 69 mamlakat va ikkita Yevropa Ittifoqi institutlariga qarashli bo‘lib, bulardan Hindiston 2018 yil iyul oyida 69-mamlakat bo‘lib bankga a’zolik ro‘yxatidan o‘tgan. Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki iqtisodiy xavfsizligi past, kambag‘allik hamda narxlar darajasi yuqori bo‘lgan, raqobat darajasi past va rivojlanishda orqada qolayotgan mamlakatlarga o‘z sarmoyasini kiritadi davlat sektori aksionerlariga qaramay, tijorat sheriklari bilan birgalikda xususiy korxonalarga sarmoya kiritadi.

Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki Yevropa Ittifoqiga a‘zo davlatlar egalik qiladigan va YI siyosatini qo‘llab-quvvatlash uchun foydalaniladigan Yevropa investitsiya banki (YIB) bilan adashtirmaslik kerak. YTTB 1991 yil aprel oyida Sovet Ittifoqining parchalanishi davrida, 3 qit’adan 40 ta mamlakat vakillari va ikkita Yevropa institutlari, Yevropa investitsiya banki (YIB) va Yevropa iqtisodiy hamjamiyati (YIH, hozirgi kunda Yevropa Ittifoqi - YI) tomonidan tashkil etilgan. Bankning ustavi, hajmi va aksiyadorlar o‘rtasida vakolatlarni taqsimlash to‘g‘risida kelishuvga erishishdi.

YTTB ikki sababga ko‘ra rivojlanish banklari orasida o‘z o‘rniga ega hisoblanadi. Birinchidan, bu birinchi ustuvor ekologik vakolatlarga ega bo‘lgan birinchi ko‘p tomonlama rivojlanish banki, ikkinchi tomondan, atrof-muhitga ta’siri tufayli termal ko‘mir qazib olish va ko‘mir bilan ishlaydigan elektr energiyasini ishlab chiqarishni moliyalashtirmaydi.  Quyidagi jadval Parij iqlim maqsadlarini qo‘llab-quvvatlash uchun “Yashil iqtisodiyotga o‘tish” yondashuviga investitsiyalar hajmining o‘sishini ko‘rsatadi.

2-jadval.¹⁶