Mavzu: Oʻzbekistonda kimyo sanoati. Kimyoviy elementlar. Materiya va modda. Reja

1- MAVZU: Oʻzbekistonda kimyo sanoati. Kimyoviy elementlar. Materiya va modda.
Reja:
1. Materiya va modda, kimyo fani.
2. Kimyo fanining vazifalari va axamiyati.
3. Kimyo fanining tarixi va ilmiy kimѐning boshlanishi.
4. Oʻzbekistoning xom ashyo resurslari
5. Xulosa.
Tayanch iboralar.
Modda, fizik konstantalar, kimѐviy xodisalar, organik kimѐ, noorganik
kimѐ, umumiy kimѐ .
Materiya va modda.
Kimѐ fani butun olamni, uning nixoyatda xilma xil formalarini va
olamdagi sodir bulib turadigan xar xil xodisalarni tekshiruvchi tabiiy fanlar
katoriga kiradi.
Butun tabiat, butun olam, inson ongidan tashkarida va uning ongiga boglik
bulmagan xolda obyektiv ravishda mavjuddir.
Olam materiyadan iborat, bu narsalarning xammasi doimo xarakat kilib
turadigan materiyaning xar xil turlaridir.
Materiyani, tabiatni kuzgalmas deb tinch xolatda turadi deb uylamaslik
zarur, u doimo xarakatda, uzgarish va rivojlanishdadir.
Materiyaning muayyan sharoitda uzgarmas fizik xossalarga ega bulgan xar
bir turi kimѐ fanida modda deyiladi.
Masalan: suv, osh tuzi, oltingugurt, oxak, soda, shakar, kislorod va boshka
moddalardir.
Xar bir modda uziga xos xossalarga ega, moddaning fizik xossalarini
yaʼni zichligi, suyuklanish temperaturasi, eruvchanligi va boshka xossalarini
tavsiflovchi kattaliklar, yaʼni muayyan sharoitda uzgarmas kiymatga ega buladigan
kattaliklar fizik konstantalar deyiladi.(lotincha konstanta-uzgarmas
demakdir.)
Moddalarda xilma-xil uzgarishlar bulib turishini kup kuzatganmiz: nam
xavoda turgan temir buyum zanglab koladi, ѐngan utindan ozgina kul koladi.
Moddalarni tubdan uzgartirib, ularni boshka moddalarga aylanishiga
olib keladigan xodisalar kimѐviy xodisalar deyiladi.
Kimѐ fani moddalar, ularning tarkibi va tuziliщi, xossa-larini
moddalarning bir-biriga aylanishini urganadigan fandir.
Mavjud barcha moddalar 107 ta elementlardan xosil buladi, bu moddalar uz
tarkibiy kismi bilan bir-biridan fark kiladi.
Barcha organik birikmalar tarkibida S-uglerod elementi buladi, shuning
uchun S-uglerod birikmalarini urganadigan kimѐning bu soxasini organik
kimѐ fani urganadi. Kolgan barcha elementlarning birikmalarini va bu moddalarning uzaro munosabatlarini noorganik kimѐ fani urganadi.
Moddalarning tarkibi va kimѐviy birikmalarning tuzilishi, kimѐviy
jaraѐnlarning konuniyatlarini umumiy kimѐ fani urganadi.