|
partiyalarning jamiyat va davlat qurilishidagi rolini oshirishga qaratilgan
muhim sa’y-harakat bo’ldi. Konstitutsiyaviy qonun loyihasi umumxalq
muhokamasidan o’tgach, 2007-yilning 11-aprelida qabul qilindi.2008-
yilning 1-yanvaridan kuchga kirgan bu qonun siyosiy partiyalar
taraqqiyoti uchun huquqiy kafolatdir.
Konstitutsiyaviy qonun kuchga kirishi bilan siyosiy partiyalar davlat
hokimiyatining qonunchilik-vakillik tarmog’i faoliyatiga nafaqat o’z
42
ta’sirini kuchaytirish.balki ijro hokimiyati bo’g’inlarini shakllantirish va
ular faoliyatini nazorat qilishda bevosita ishtirok etish imkoniyatiga ham
ega bo’ldilar. Mazkur qonun, shuningdek, ijro hokimiyatining markaziy va
mahalliy organlarida o’z vakillariga ega siyosiy partiyalarning halol va
amaliy raqobatini yana avj oldirishiga shart-sharoitni yuzaga keltirdi.
Biroq, shuni ham ta’kidlash joizki, raqobatchikuch sifatida maydonga
tushayotgan Parlament muxolifati o’z maqomiga ko’ra davlat
hokimiyatiga qarshi chiqadigan siyosiy kuch hisoblanmaydi. Aksincha, u
hokimiyatning qonun chiqaruvchi-vakillik tarmog’ida hukumatning
faoliyat dasturlarini va ular ijrosini xolis tanqid qilish vazifasini bajaruvchi
uzviy bo’g’inga aylanadi.
Hozirgi sharoitda siyosiy partiyalar fuqarolarning siyosiy va ijtimoiy
faolligini oshirish, aholining, ayniqsa, saylov jarayonlarida xoxish-irodasi
va fikrini ifodalash, markazda va joylarda davlat hokimiyati organlarini
shakllantirishning muhim ta’sir o’tkazuvchi vositasiga aylanishi alohida
ahamiyat kasb etadi.
15
Mazkur qonunning qabulqilinishi va amalda
qo’llanilishi natijasida siyosiy partiyalar markaz va joylarda, davlat va
hokimiyat organlarini shakllantirish bilan birga jamoatchilik nazoratini
ro’yobga chiqarishda ham katta imkoniyatlarga ega bo’ldilar. Shuningdek,
hokimiyat vakillik organlarining ijro hokimiyati faoliyatini nazorat qilishi
samaradorligi ortdi.Parlamentdagi siyosiy partiyalar fraksiyalarining
parlament nazoratini yanada faollashtirish orqali hukumatga ta’sir etish
imkoniyati kengaydi.
Ushbu qonuning 6-moddasida O’zbekiston rahbari xalq deputatlari
viloyatlar va Toshkent shahar Kengashidagi deputatlik (partiya)
15
Karimov I.A.. Mamlakatni modernizatsiya qilish va iqtisodiyotimizni barqaror rivojlantirish yo’lida. T. 16. –T.:
“O’zbekiston”, 2008. 38-b.
43
guruhlarining har biri bilan maslahatlashib olgandan so’nggina hokim
nomzodini tasdiqlash uchun taqdim etishi ko’rsatib o’tilgan. O’z-o’zidan
ayonki, bu jarayonda deputatlik guruhlarining hokim nomzodiga
qo’yilayotgan shaxshaqida erkin tanqidiy fikr bildirishi uchun imkoniyat
vujudga keladi.
Konstitutsiyaviy qonunda ushbu masalaga alohida e’tibor qaratilgan.
Masalan, 7-moddaga binoan nazorat qilish vazifalari samaradorligini
oshirish maqsadida xalq deputatlari viloyatlar, Toshkent shahar
Kengashlaridagi partiya guruhlariga viloyat va Toshkent shahar hokimi
lavozimiga tasdiqlangan shaxslarning qoniqarsiz faoliyati to’g’risida
O’zbekiston Respublikasi Prezidentiga asoslangan xulosalarni taqdim etish
tashabbusi huquqi berilgan. Bunday tashabbus yetakchi partiya guruhlari
tomonidan qo’llab-quvvatlangan taqdirda, O’zbekiston Respublikasi
Prezidenti butashabbusning xalq deputatlari Kengashidagi muhokamasini
tayinlaydi vamuhokama natijalariga muvofiqqaror qabul qiladi. Bu esa
siyosiy partiyalarga ijroiya hokimiyatning barcha bo’g’inlarida bir xil
huquqva ta’sirga ega bo’lishga, hokimlar faoliyatini nazorat etish orqali
muayyan
hududlarni
ijtimoiy,
iqtisodiy,
siyosiy
va
madaniy
rivojlantirishda tashabbuskor va ta’sirchan kuchga aylanishga shart-sharoit
yaratib beradi.
Umuman olganda, viloyat va Toshkent shahar hokimlarini tayinlash
va tasdiqlashning zamonaviy tartibi hamda viloyat va Toshkent shahar
hokimi faoliyatini mahalliy kengash deputatlari tomonidan nazorat
qilinishi vazifasining takomillashganligi siyosiy partiyalarning joylardagi
salohiyatini ro’yobga chiqarishda vakillik organlari samaradorligini
kuchaytirishga ko’maklashdi. Fikrimizcha, Konstitutsiyaviy qonunning
jamiyatimiz ijtimoiy-siyosiy xayotiga tatbiq etilishi, mamlakatimiz siyosiy
44
tizimini.xususan, siyosiy partiyalar faoliyatini yanada rivojlantirishga
turtki berdi.
Bugungi kunda mamlakatimizda jamiyatni demokratlashtirish,
fuqarolik jamiyatini rivojlantirish, xalqimiz siyosiy-huquqiy ongini
oshirish, ko’ppartiyaviylik tizimini takomillashtirish.davlathokimiyati va
boshqaruvida amalga oshirilayotgan islohotlarni yanada chuqurlashtirish
bu jarayonda siyosiy partiyalar faolligini kuchaytirishga qaratilgan zaruriy
shart-sharoitlarning vujudga kelishini talab qilmoqda. Mamlakatimiz
rahbari Islom Karimov bu haqda O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi
Qonunchilik palatasi va Senati qo’shma majlisida bayon etgan
“Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va
fuqarolik jamiyatini
rivojlantirish konsepsiyasi”
deb nomlangan
ma’ruzasida ta’kidlab o’tdi. Ayniqsa, bu o’rinda mamlakat Bosh vaziri
lavozimiga tayinlash va ozod etishda siyosiy partiyalarning jamiyatdagi
o’rni va mas’uliyati oshishini yana bir bor e’tirof etish lozim. Hozirda
siyosiy partiyalar va ularning parlamentdagi fraksiyalari faoliyatida
mustaqillik, tashabbuskorlik yetishmayapti. Ular jamiyat va davlat
ahamiyatiga molik muhim masalalar yechimini izlashda tashabbus
ko’rsatmayaptilar, vaholanki, bunday masalalarning oqilona yechimini
ularning o’zi ko’rsatib berishi lozim. Shu bois siyosiy partiyalarning davlat
va jamiyat hayotidagi faolligini yanada oshirish maqsadida Prezidentimiz
tomonidan quyidagi qonunchilik tashabbusi kiritildi: “O’zbekiston
Respublikasi Bosh vaziri nomzodi O’zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisining Qonunchilik palatasiga saylovlarda eng ko’p deputatlik o’rnini
olgan siyosiy partiya yoki teng miqdordagi deputatlik o’rinlarini qo’lga
kiritgan bir necha siyosiy partiyalar tomonidan taklif etiladi.
45
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti taqdim etilgan Bosh vazir
lavozimiga nomzodni ko’rib chiqqanidan keyin o’n kun muddat ichida uni
O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining ko’rib chiqishi va
tasdiqlashi uchun taklif etadi.
Bosh vazir nomzodi uning uchun tegishlicha O’zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi depuatlari va Senati
a’zolari umumiy sonining yarmidan ko’pi tomonidan ovoz berilgan ta
qdirda tasdiqlangan hisoblanadi”.
16
Konsepsiyada bildirilgan ushbu
taklifning qonunchilikda o’z ifodasini topishi siyosiy partiyalar rivojiga
kuchli ta’sir ko’rsatadi.Shu bilan birga o’z vazifalarini amalga oshirishida
Do'stlaringiz bilan baham: | 
