Mavzu: O’zbekistonda amalga oshiriladigan ijtimoiy islohotlar

MILLIY 
XAVFSIZLIK 
VA 
MAMLAKAT 
MUDOFAA 
QOBILIYaTINING 
MUSTAHKAMLANIShI 
3.
1991-yil 31-avgustda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining navbatdan tashqari 
bo‘lib o‘tgan oltinchi sessiyasida qabul qilingan «O‘zbekiston Respublikasining Davlat 
mustaqilligi asoslari to‘g‘risida»gi Qonun va «O‘zbekiston Respublikasining Davlat 
mustaqilligi to‘g‘risida Bayonoti»da ilgari surilgan tadbirlar mamlakat milliy xavfsizligini 
ta’minlash va davlatimiz mudofaasini tashkil etishning ilk qadamlardan biridir. 
«O‘zbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi asoslari to‘g‘risida»gi Qonunning 
6-moddasida shunday deyilgan: «O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa ishlari vazirligini tuzish, 
milliy gvardiya va noharbiy (muqobil) xizmat tashkil etish huquqiga ega» (2-ilova). 

---

O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasidan: 
XXVI bob. MUDOFAA VA XAVFSIZLIK 
125-modda. O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari O‘zbekiston Respublikasining 
davlat suverenitetini va hududiy yaxlitligini, aholining tinch hayoti va xavfsizligini himoya 
qilish uchun tuziladi. Qurolli Kuchlarning tuzilishi va ularni tashkil etish qonun bilan 
belgilanadi. 
126-modda. O‘zbekiston Respublikasi o‘z xavfsizligini ta’minlash uchun yetarli 
darajada Qurolli Kuchlarga ega.» 
O‘zbekiston hukumati mustaqillikning dastlabki kunlaridan boshlab mamlakat milliy 
xavfsizligini ta’minlash va davlat mudofaa tizimini tashkil etishga alohida e’tibor berdi. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1991-yil 6-sentabrdagi Farmoni bilan 
Mudofaa ishlari vazirligi tashkil etildi. 
1991-yil 26-sentabrda O‘zbekiston Prezidentining Farmoni bilan O‘zbekiston SSR 
Davlat Xavfsizlik Qo‘mitasi (DXQ) tugatilib, uning o‘rniga O‘zbekiston Respublikasi 
Prezidentiga bo‘ysunadigan O‘zbekiston Respublikasi Milliy Xavfsizlik Xizmati (O‘zRMXX) 
tashkil etildi. 
1992-yil 14-yanvarda O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi tuzildi. 
1992-yil 3-iyulda Prezident I.Karimov Farmoni bilan O‘zbekiston Respublikasi 
Mudofaa ishlari vazirligi — O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligiga aylantirildi.
O‘zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligi va Milliy Xavfsizlik Xizmati oldiga 
mamlakat milliy xavfsizligi va davlat mudofaasini tashkil etishni ta’minlashdek g‘oyat 
murakkab va ayni paytda olijanob vazifa qo‘yildi. Vaziyat milliy xavfsizlikning keng qamrovli 
konsepsiyasini ishlab chiqishni, uning huquqiy asoslarini belgilab beruvchi qonunlar 
yaratishni taqozo etardi. 
Milliy xavfsizlik masalasining davlat siyosati va uning uzoq yillarga mo‘ljallangan 
strategiyasi mamlakat Oliy Majlisining 1995-yil 24-fevralda bo‘lib o‘tgan birinchi chaqiriq 
birinchi sessiyasida Prezident I.Karimov tomonidan aniq va batafsil yoritib berildi. 

---

1995-yil 1-mayda Prezident I.Karimov Farmoni bilan O‘zbekiston Respublikasining 
Milliy xavfsizlik Kengashi tuzildi. 
Milliy xavfsizlik Kengashi mamlakatimizda milliy xavfsizlikni ta’minlash masalalarini 
o‘rganish, muhokama qilish va zarur chora-tadbirlar ko‘rish bilan shug‘ullanuvchi maslahat 
organi hisoblanadi. 
1996-yil 24-aprelda Oliy Majlisning beshinchi sessiyasida to‘rt bo‘lim, yigirma sakkiz 
moddadan iborat bo‘lgan «Milliy xavfsizlik to‘g‘risida»gi Qonun loyihasi muhokama qilindi. 
Mazkur loyiha Milliy xavfsizlik tizimini shakllantirish, milliy xavfsizlikni ta’minlash 
borasidagi vazifalar va ularni amalga oshirish prinsiplarini huquqiy normalarda belgilab 
beradigan, butunlay yangicha hujjat sifatida ko‘rib chiqildi. 1997-yil avgust oyida Oliy 
Majlisning birinchi chaqiriq to‘qqizinchi sessiyasi «O‘zbekiston Respublikasining Milliy 
xavfsizlik konsepsiyasi to‘g‘risida»gi Qonunni qabul qildi. 
O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarining vujudga kelishida O‘zbekiston 
Respublikasi Oliy Kengashining 1992-yil 14-yanvardagi Qarori katta ahamiyatga ega bo‘ldi.
1992-yil 14-yanvarda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining o‘n ikkinchi 
chaqiriq to‘qqizinchi sessiyasi Qarori bilan respublika hududida joylashgan sobiq Ittifoq 
Qurolli Kuchlarining barcha qismlari, qo‘shilmalari, harbiy o‘quv yurtlari, muassasa va 
tashkilotlari O‘zbekiston Respublikasi tasarrufiga olindi va ular moddiy-texnika, mablag‘ 
bilan ta’minlanadigan bo‘ldi. 
Shu tarzda Mustaqil mamlakat Qurolli Kuchlarini barpo etishning dastlabki tashkiliy 
davri amalga oshirildi.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 1992-yil 3-iyulda bo‘lib o‘tgan o‘ninchi 
sessiyasi «Mudofaa to‘g‘risida»gi, «Umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat 
to‘g‘risida»gi va «Muqobil xizmat to‘g‘risida»gi muhim qonunlar, shuningdek, harbiy 
qasamyodning yangi matni va qasamyod qildirish tartibi qabul qilindi. 
Davlatimizning harbiy sohadagi tashqi siyosatining asosiy yo‘nalishlari 1996-yil 26-
dekabrda qabul qilingan «O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosati faoliyatining asosiy 
tamoyillari» haqidagi Qonunda mujassamlangan. Qonunda «O‘zbekiston hech qanday harbiy-
siyosiy bloklarda ishtirok etmaydi va harbiy-siyosiy blokka transformatsiya qilingan vaqtda 

---

har qanday xalqaro tashkilotlardan chiqish huquqini o‘z ixtiyorida qoldiradi» deb qonuniy 
rasmiylashtirilgan. Bu Qonun O‘zbekistonning tinchliksevarlik siyosatini, uning dunyo 
hamjamiyatida integratsiyaga intilishlarini tasdiqlaydi. 
O‘zbekiston Respublikasining Qurolli Kuchlari — harbiy tuzilmalar, harbiy o‘quv 
yurtlari va boshqa harbiy qismlardan iborat. U O‘zbekiston Respublikasining davlat 
mustaqilligini, hududiy yaxlitligini, aholisining tinch hayot kechirishini va xavfsizligini 
ta’minlashga qaratilgandir. 
O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari davlatni himoya qilishda butun mudofaa 
tizimining asosini tashkil etadi va tarkibiga quyidagilar kiradi: 
Quriqlikdagi qo‘shinlar. 
Harbiy-havo va havo hujumidan mudofaa qo‘shinlari. 
Maxsus qo‘shinlar. 
Milliy gvardiya brigadasi. 
Chegara va ichki qo‘shinlar. 
Milliy xavfsizlik xizmati. 
Favqulodda vaziyatlar vazirligi va boshqalar. 
1999-yilgacha Chegara qo‘shinlari Milliy Xavfsizlik xizmati tarkibida bo‘lgan. 1999-
yil 13-yanvar kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoniga binoan O‘zbekiston 
Respublikasi Davlat chegaralarini himoya qiluvchi qo‘mita tashkil etildi. 
Qurolli Kuchlarni joylashtirish (dislokatsiya) O‘zbekiston Respublikasi hududlari, 
chegaralari va havo bo‘shliqlarining mustahkam mudofaasini umumiy strategik maqsad 
asosida ta’minlashdan kelib chiqib belgilanadi va harbiy doktrina talablariga muvofiq strategik 
va operativ rejalar bo‘yicha amalga oshiriladi. 
Qurolli Kuchlarga Oliy boshqaruvni Prezident amalga oshiradi. O‘zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasining 93-moddasi 20-bandiga muvofiq Prezident mamlakat 
Qurolli Kuchlarining Oliy Bosh qo‘mondoni hisoblanadi, Qurolli Kuchlarning oliy 
qo‘mondonlarini tayinlaydi va vazifasidan ozod qiladi, oliy harbiy unvonlar beradi.
«Mudofaa to‘g‘risida»gi Qonunga muvofiq Prezident mamlakat mudofaa qobiliyatini 
ta’minlash, qurolli tajovuz bo‘lgan hollarda davlat suvereniteti, hududiy yaxlitligi va 

---

mustaqilligini himoya qilish yuzasidan zarur chora-tadbirlar qabul qiladi, Mudofaa vazirini 
tayinlaydi. Qurolli Kuchlarga jangovar harakatlarni olib borish to‘g‘risida qaror qabul qiladi 
va buyruq beradi. 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining ikkinchi chaqiriq o‘ninchi sessiyasida 
(2002-yil 12-dekabr) «Umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat to‘g‘risida» hamda 
«O‘zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari rezervidagi xizmat to‘g‘risida»gi qonunlar qabul 
qilindi. Mazkur qonunlarga ko‘ra, Qurolli Kuchlar safidagi muddatli xizmat bir yarim yildan 
bir yilga qisqartirildi. Oliy o‘quv yurtlari bitiruvchilari esa xizmatga faqat to‘qqiz oyga 
chaqiriladigan bo‘ldi.