Mavzu: O'zbekiston Respublikasida Yaim tarkibidagi o'zgarshlar tahlili

Aholi jon boshiga hisoblangan YAIMning hajmi esa 16,9 mln so‘mni tashkil qilgan. Bu 2019 yilgigaqaraganda 0,3 foizga balandroq.

• Aholi jon boshiga hisoblangan YAIMning hajmi esa 16,9 mln so‘mni tashkil qilgan. Bu 2019 yilgigaqaraganda 0,3 foizga balandroq.
• Eslatib o‘tamiz, 2020 yil aprelida Jahon banki O‘zbekiston YAIMining o‘sish darajasi 1,6% bo‘lishi kutilayotgani haqida xabar bergan edi. Keyinchalik Jahon banki O‘zbekiston YAIM hajmining o‘sishi bo‘yicha prognozini 1,6 foizdan 1,5 foizgacha pasaytirdi.
• Shuningdek, yanvar oyi boshida Jahon banki O‘zbekiston YAIM hajmi 2021 yil 4,3%ga, 2022 yilda 4,5% ga o‘sishi kutilmoqda deya xabar berdi.

2020 yilda O‘zbekiston YAIMining hajmi 1,6 foizga oshgan

2020 yilda O‘zbekiston yalpi ichki mahsulot (YAIM) hajmi 580,2 trln so‘mni tashkil qildi. 2019 yil bilan solishtirganda o‘sish 1,6% ni tashkil qilgan.

Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, 2020 yilda O‘zbekiston yalpi ichki mahsulot (YAIM) hajmi 580,2 trln so‘mni tashkil qildi. 2019 yil bilan solishtirganda o‘sish 1,6% ni tashkil qilgan.

Unga ko‘ra, mahsulotlarning qiymati 341,5 trln so‘m, xizmatlar esa 194,4 trln so‘mni, shuningdek, soliqlar 44,3 trln so‘mni tashkil qildi.

Qo‘mita ma’lumotlariga ko‘ra, 2021-yilda YaIM hajmi 734,6 trillion so‘mni tashkil etdi va o‘sish 7,4 foiz bo‘ldi. 2020-yil bu ko‘rsatkich 580,2 trillion so‘mni tashkil qilgan edi. 

Qo‘mita ma’lumotlariga ko‘ra, 2021-yilda YaIM hajmi 734,6 trillion so‘mni tashkil etdi va o‘sish 7,4 foiz bo‘ldi. 2020-yil bu ko‘rsatkich 580,2 trillion so‘mni tashkil qilgan edi. 

Aholi jon boshiga hisoblangan YaIMning hajmi 21 million so‘mga yetdi. Bu esa 2020-yilgiga qaraganda 5,3 foizga ko‘proqdir. Shuni qayd etib o‘tish kerakki, Jahon banki 2021-yilda O‘zbekiston iqtisodiyoti 4,3 foizga o‘sishini prognoz qilgan edi. 

Yalpi ichki mahsulot tushunchasi va uni hisoblashning asosiy shartlari.

• Makroiqtisodiy statistika va tahlilda uzoq davr mobaynida yalpi milliy mahsulot va yalpi ichki mahsulot ko`rsatkichlaridan baravar foydalanib kelindi. Har ikkala agregat ko`rsatkich ham mamlakatdagi iqtisodiy faollik darajasini xarakterlasada kapital va ishchi kuchi migratsiyasi mavjudligi sababli ular o`zaro farq qilishadi.
• Bugungi kunga kelib Milliy hisobchilik tizimini qo`llaydigan deyarli barcha davlatlarda yalpi ichki mahsulot ko`rsatkichi asosiy makroiqtisodiy ko`rsatkich sifatida tan olindi.
• Ko`pgina iqtisodiy adabiyotlarda YaIMga ishlab chiqarilishida qo`llanilgan resurslar qaysi davlatga tegishliligidan qat‘iy nazar, mamlakatning jug`rofiy hududida yaratilgan pirovard tovarlar va xizmatlarning bozor baholari yig`indisi deb ta‘rif berib kelingan.

• 1993 yilda qabul qilingan (2008 yilda yanada takomillashtirilgan) BMT MHTning yangi talqiniga ko`ra Yalpi ichki mahsulot (YaIM) tushunchasiga aniqliklar kiritildi.
• Yangicha talqiniga ko`ra:
• YaIM - mamlakat rezidentlari tomonidan ma‘lum muddat davomida ishlab chiqarilgan pirovard tovarlar va xizmatlar bozor baholarininng umumiy yig`indisidan iborat.
• YaIM ning «ichki» deb atalishiga sabab uning mamlakat rezidentlari tomonidan yaratilishidir. Rezident deganda faqatgina mamlakatning yuridik va jismoniy shaxslari tushunilmaydi. Chunki mamlakat yuridik shaxsi boshqa mamlakat hududida bir yildan ortiq faoliyat yuritsa o`sha mamlakat rezidenti deb qaraladi.
• «Milliy tegishliligi va fuqaroliligidan qat‘iy nazar, mazkur mamlakatning iqtisodiy hududida iqtisodiy manfaat markaziga ega bo`lgan (ishlab chiqarish faoliyati bilan shug`ullanadigan, yoki mamlakat hududida bir yildan ortiq yashayotgan) barcha iqtisodiy birliklar( korxonalar, uy xo`jaliklari) rezident hisoblanishadi» .