Mavzu: O‘zbekiston hududida ilk

Avesto uch kitobdan iborat. Birinchi kitob "Vendidat" ("Videvdat") deb ataladi. U jismoniy va ruhiy poklanish haqidagi qonunlar majmuasidan iborat. Ikkinchi kitob "Vispred" ("Vispart"), ya’ni hamma narsani bilish deb ataladi. U odamlar hayoti haqidagi tushunchalardan iborat. Uchinchi kitob "Yasna" deb ataladi. Bu kitobda zardushtiylar dinining ibodat qoidalari ko‘rsatilgan. Biz uchun bu kitoblardan muhimi Vendidatdir. Bu kitobda tibbiyotga oid muhim ma’lumotlar berilgan. Vendidat 22 bobdan iborat. Shulardan 8 tasi (V—Xil boblar) tibbiyot nuqtai nazaridan alohida ahamiyatga ega. Xususan, unda salomatlikni saqlash uchun nimalar qilish zarurligi ko‘rsatilgan.

Avestoda Traeton ismli tabib haqida ham ma’lumot keltirilgan. Qadimgi Eronliklar uni tabiblik xudosi, deb ataydilar. Ularning yozishicha Traeton har xil isitmalar, qichimalar, zaharlanishlar kabi kasalliklarni davolovchi dori kashf etgan. Fikrimizcha Trita va Traeton ikki nom bilan ataluvchi bir zot bo‘lsa kerak.

• Avestoda Traeton ismli tabib haqida ham ma’lumot keltirilgan. Qadimgi Eronliklar uni tabiblik xudosi, deb ataydilar. Ularning yozishicha Traeton har xil isitmalar, qichimalar, zaharlanishlar kabi kasalliklarni davolovchi dori kashf etgan. Fikrimizcha Trita va Traeton ikki nom bilan ataluvchi bir zot bo‘lsa kerak.

Avestoda odam anatomiyasi va fiziologiyasi haqida ham ba’zi ma’lumotlar mavjud. Unda odam gavdasi quyidagi qismlardan iborat, deb ko'rsatilgan: suyaklar, muskullar, yog‘lar, miya, tomirlar, qon, jigar va jigar o‘ti. Ikki xil tomir mavjudligi ko'rsatilgan. Ulardan biri qizil (sog'lom) qon oquvchi ikkinchisi qora (nosog`lom) qon oquvchi tomirdir. Bulardan tashqari oq qon tashuvchi yoki umuman qon tashimaydigan tomir ham borligi ko'rsatilgan. Bu yerda limfatik yo‘llar (tomirlar) yoki asab tomirlari ko‘zda tutilgan bo‘lsa kerak. Kitobda qon, o‘t (j*gar o‘ti) va zurriyatning paydo bo‘lishi haqida o‘ziga xos fikr yuritiladi. Unda o‘t jigarda, qon yurakda, zurriyat (urug‘) umurtqa ustuni kovagida (kanalida) ishlab chiqiladi deyilgan. Sezish, hid bilish, eshitish, ko‘rish va ta’m bilish markazlari miyada joylashgan deb tog‘ri fikr yuritilgan. Odam a’zolaridan suyak iligiga alohida ahamiyat berilgan. Hayot markazi shunda joylashgan, deb yozilgan. Hayot o‘t (olov)li jarayondir deb ko‘rsatilgan. O‘lim esa yonib tugashdir deyilgan.

• Avestoda odam anatomiyasi va fiziologiyasi haqida ham ba’zi ma’lumotlar mavjud. Unda odam gavdasi quyidagi qismlardan iborat, deb ko'rsatilgan: suyaklar, muskullar, yog‘lar, miya, tomirlar, qon, jigar va jigar o‘ti. Ikki xil tomir mavjudligi ko'rsatilgan. Ulardan biri qizil (sog'lom) qon oquvchi ikkinchisi qora (nosog`lom) qon oquvchi tomirdir. Bulardan tashqari oq qon tashuvchi yoki umuman qon tashimaydigan tomir ham borligi ko'rsatilgan. Bu yerda limfatik yo‘llar (tomirlar) yoki asab tomirlari ko‘zda tutilgan bo‘lsa kerak. Kitobda qon, o‘t (j*gar o‘ti) va zurriyatning paydo bo‘lishi haqida o‘ziga xos fikr yuritiladi. Unda o‘t jigarda, qon yurakda, zurriyat (urug‘) umurtqa ustuni kovagida (kanalida) ishlab chiqiladi deyilgan. Sezish, hid bilish, eshitish, ko‘rish va ta’m bilish markazlari miyada joylashgan deb tog‘ri fikr yuritilgan. Odam a’zolaridan suyak iligiga alohida ahamiyat berilgan. Hayot markazi shunda joylashgan, deb yozilgan. Hayot o‘t (olov)li jarayondir deb ko‘rsatilgan. O‘lim esa yonib tugashdir deyilgan.