Mavzu: O’zbek tilshunosligida grammatik sakl tasnifi

Bugungi kunda o’zbek tilining haqiqiy talqinini berish, o’zbek milliy tilshunosligini yaratish, uni boshqa til me’yorlari asosida qoliplashtirish asoratidan xalos qilish imkoni tug’ildi. Bu inkoniyat, avvalo, morfologik ko ‘rsaukichlarning tasnifini berishda qo’l keldi. Tilshunosligimiz o’zbek tilining turkon agglyutinativ tablati va ontologik shakl yasash xusustyatlariga tayangan holda grammatik ko’rsatkichlarning yangicha tasnifini yaratdi.

• Bugungi kunda o’zbek tilining haqiqiy talqinini berish, o’zbek milliy tilshunosligini yaratish, uni boshqa til me’yorlari asosida qoliplashtirish asoratidan xalos qilish imkoni tug’ildi. Bu inkoniyat, avvalo, morfologik ko ‘rsaukichlarning tasnifini berishda qo’l keldi. Tilshunosligimiz o’zbek tilining turkon agglyutinativ tablati va ontologik shakl yasash xusustyatlariga tayangan holda grammatik ko’rsatkichlarning yangicha tasnifini yaratdi.

So’z shakli tushunchasi o’zbek ilshunosligig Ix asrning ikkinch yarmidan boshlab kirib kela boshladi. Bunda Evropa tilshunosligi va o’zbek (sart, chig’atoy) tili bo’yicha evropaliklar tomonidan yaratilgan darsliklar turtki bo’ldi. Arab tilshunosligi ichki fleksiyaga ega arab tili qoidalari asosida ish tutganligi sababli bu asosda turkiy tillarning agglyutinatiy tabiatini to’g’ri baholab bo’lmas, va mavlud darslklarda s0’zhing o zagiga qo’shilib keladi gan qo’shimchalar (ular arab tilildagi yuklamalar – harflarga o’xshash bo’lganligi sababli) harflar deb aholanar edi. Buni Mahmud Koshg’ariy, Mirzo Mahdixon Mandixon tadqiqotlarida tadgiqotlarida ham kuzatish mumkin.

• So’z shakli tushunchasi o’zbek ilshunosligig Ix asrning ikkinch yarmidan boshlab kirib kela boshladi. Bunda Evropa tilshunosligi va o’zbek (sart, chig’atoy) tili bo’yicha evropaliklar tomonidan yaratilgan darsliklar turtki bo’ldi. Arab tilshunosligi ichki fleksiyaga ega arab tili qoidalari asosida ish tutganligi sababli bu asosda turkiy tillarning agglyutinatiy tabiatini to’g’ri baholab bo’lmas, va mavlud darslklarda s0’zhing o zagiga qo’shilib keladi gan qo’shimchalar (ular arab tilildagi yuklamalar – harflarga o’xshash bo’lganligi sababli) harflar deb aholanar edi. Buni Mahmud Koshg’ariy, Mirzo Mahdixon Mandixon tadqiqotlarida tadgiqotlarida ham kuzatish mumkin.