Mavzu: O’simliklar morfologiyasi qonuniyatlari

3- rasm. Morfologiyaning rivojlanishiga hissa qoshgan olimlar

O‘simlikning tashqi ko‘rinishini, ularning ayrim organlari tuzilishini va har xil shakl 
o‘zgarishlarda bu organlarning o‘zaro munosabatini o‘simliklar morfologiyasi o‘rganadi. O‘simlilkar 
morfologiyasi faqat o‘simliklarning ayrim organlarini emas, balki ularning funksiyasiga qarab va biron 
tashqi sharoit ta’sirida kelib chiqishi tarixini ham o‘rganadi. 
O‘simliklar morfologiyasi eng avval gulli o‘simliklarga uchta asosiy organ: ildiz, poya va barg xos 
deb hisoblaydi. Boshqa organlar esa, masalan: gul, tikan, ilgakcha (gajakcha) kurtak, meva va shunga 
o‘xshashlar yuqorida aytib o‘tilgan asosiy organlardan birining shakli o‘zgarishi metamorfoz natijasi 
hisoblanadi. Shu bilan birga yuksak o‘simliklarning organlari funksiyasiga qarab ikkita asosiy guruhga 
bo‘linadi. Jumladan: o‘simliklarning individual hayotidagi funksiyalarni (masalan: oziqlanish, assimi-
lyatsiya, gazlar almashi-nuvi va hokazolarni) bajarishga xizmat qiluvchi organlar vegetativ organlar 
jinsiy ko‘payish funksiyasini bajarishga moslashgan organlar (gul, meva va urug‘) generativ organlar 
deb ataladi.
O‘simlilkar morfologiyasida vegetativ organlarining tuzilishidagi asosiy qonuniyatlardan biri 
ularning qutibliligidir. Qutiblilikning mohiyati shundaki, o‘simlikning yuqorisi (uchi) bilan asosi mor-
fologik va fiziologik jihatdan bir- biridan farq qiladi. Masalan: Daraxtlarning qalamchasi yerga albatta 
yuqorigi uchi bilan emas, balki pastki uchi bilan o‘tkaziladi. 
O‘simliklar organlari tuzilishining yana bir muhim xususiyati ularning simmetirik bo‘lishidir, ya’ni 
keng ma’noda olganda, bir xil qismlarning guruhda munosib joylashuvi yoki qismlarning bir xilligidir. 
U har xil tipda bo‘lishi mumkin. Кo‘pincha radial simmetriya uchraydi. O‘zida ustinsimon poya yoki 
sharsimon meva aylanasini bir necha graduslarga bo‘lib, tekislik o‘tkazilgan deb faraz qilinsa, bu tekis-
liklar ularni teng qismlarga bo‘ladi.

Xulosa qilib aytganda ,o’simliklar morfologiyasi o’simliklarningtuzilishini o’rganadi.o’simliklar morfologiyasi juda qadimdan o’rganila boshlangan. Foydalanilgan Adabiyotlar: 1.Botonika O’simliklar morfologiyasi.Tursinboyeva. 2.Botanika. 6-sinf darslik.O’.Pratov. A.s To’xtayev.F.O’.Azimova Toshkent.O’zbekiston. 2017. 3.Google.internet sayti .