Мавзу: Органик (маҳаллий) ва минерал ўғитлар. Режа: Ўсимликларнинг озиқланиши

Қора тупроқларда азотнинг умумий миқдори 0,2-0,15% га, чимли подзол ва бўз тупроқларда 0,05-0,15% га етади. Битта тупроқ минтақасидаги тупроқлар ҳам бир биридан азот миқдори билан сезиларли фарқ қилади. Ҳар хил тупроқларнинг ҳайдалма қатламидаги ялпи азот заҳираси гектарига 1,5 т дан 15 т гача етади.

Тупрокдаги азот асосан куйидаги омиллар таъсирида тўпланади:

Тупрокдаги азот асосан куйидаги омиллар таъсирида тўпланади:

1. Атмосферадаги физикавий жараёнлар (чақмоқ, яшин) таъсирида кислородни эркин водород ва азот билан бирикишидан ҳосил бўлган кимёвий бирикмалар ёмғир сувларида эриб, 1 йилда 2-5 кг/га азот тупроқга келиб тушади.

2. Ўсимликларни оқава сувлар билан суғориш натижасида ундаги лойқа таркибидаги органик моддалар туфайли ҳар йили 1/га ерга 10-20 кг гача азот келиб қўшилади.

3. Тупрокда эркин яшовчи микроорганизмлар ёрдамида ҳар 1/га ерда йилига 3-5 кг азот тўпланиши мумкин.

4. Атмосфера азоти дуккакли экинлар билан симбиоз ҳаёт кечирадиган туганак бактериялар томонидан кўп миқдорда ўзлаштирилади. 1/га майдондаги себарга 150-160, люпин 160-170, беда 250-300, соя 100-110, ловия ва нўхат 70-80 кг/га яқин азот туплайди.

5. Тупрокда минерал ва органик ўғитлар киритиш натижасида унда азот миқдори ортади. Тупроқ азотининг асосий массаси (99% гача) ўсимликлар ўзлаштира олмайдиган органик бирикмалар (оқсил ва гумус моддалар) ҳолида бўлади.

Ҳозирги кунда қуйидаги шаклдаги, азотлик ўғитлар ишлаб чиқарилмокда.

1. Аммиак-нитратли ўғитлар. 2. Аммиакли ўғитлар. 3. Нитратли ўғитлар 4. Амидли ўғитлар

Аммиак-нитратли азотли ўғитлар Барча азотли ўғитлар ишлаб чикаришда асосий хом ашё аммиак ҳисобланади. Аммиак олишда ишлатиладиган азотнинг асосий манбаи ҳаводир. Ҳаво совутилиб (-90 С), унинг таркибидаги азот ажратиб олинади. Водород эса асосий хом ашё -метан (СН4) газидан олинади.

Аммиакли селитра таркибидаги соф азотнинг миқдори 34,6% дан кам бўлмаслиги, намлиги 0,4% дан, қўшилмалар миқдори 0,1% дан ошиб кетмаслиги лозим. Тайёр ўғит нам тортмайдиган беш қаватли қоғоз ёки целлофан қопларда сақланади.