|
Il Bob. Tikuvchilik korxonalarini iqtisodiy faoliyati va uni boshqarishga
oid dars materiallarini tahlili Tikuvchilik korxonalarini iqtisodiy
faoliyati va uni boshqarishga oid dars materiallarini tahlili
Boshqarishning tashkiliy tizimi va uning turlari. Boshqarish to‘g‘risidagi
ta‘limot - bu menejment hisoblanadi. Menejment - inglizcha so‘z bo‘lib,
o‘zbekcha «boshqaruv» ma‘nosini ifodalaydi. Ilmiy atamashunoslikda
«Menejment» deganda shunday ijtimoiy iqtisod jaorayon tushuniliadiki,
uning natijasida uz oldiga quyilgan maqsadlarga firma resurlariga rahbarlik
qilish orqali erishiladi. Uzbekiston respupltkasida bozor sharoitiga utish
sharoitida boshqarish tizimida tub islohotlarni amalga oshirish talab
etiladi.Boshqaruiv
tizimida
islohotlar
natijasida
kuplab
boshqaruv
bug‘inlarning funksiyasi uzgardi yangi boshqaruv idoralari tuzildi. Iqtisodiy
islohotlarni amalga oshirishda boshqaruv apparatlarni urni muhim ahamiyatga
ega. Boshqaruv apparatining tuzilishi deganda boshqaruv appaorati va ular
urtasidagi munosabat tushuniladi.
Tashkiliy tizim asosiy boshqaruv qismlaridan biri bulib, boshqaruva tizim,
boshqaruv subbekti negizi sifatida yuzaga chiqadi va xodimlar bilan boshqarishni
tashkil qilish rasmiy qoidalarini tartibga soladi. Ana shuning uchun ham
boshqaruvdv urni beqiyosdir. Tizim idoralari aloqalari, bosqichma –bosqich
buysunishlar(iyearxiya) mavjudligi bilan ajralib turadi.
Idoralar bu tashkiliy tizimning tarkibiy qismidir. Har bir idora uz harakat
doirasiga ega. Ushbu tizim tashqi va ichki omillarning ta‘siri ostida tarkib topadi.
Tashqi omillar urtasidagi eng muhimi ishlab chiqarishdir. Boshqaruv tizimi ishlab
chiqrishning texnikaviy, ijtimoiy, ruhiy xususuyatlariga mos kelishi kerak.
Boshqaruv maqsad va tizim uchun ham tashqi omil hisoblanadi. Boshqaruvning
xodimlarini yetukligi (malakasi) uni soddalashtirishga imkon beradi.
Tizimga boshqaruv tizimlarini shakllantirish qonuniyatlari kabi omillar ham
yetarlicha ta‘sir kursatadi. Ularni tamoillar deb atash mumkin. Maqsadli tamoil
tizimni shakllantirishda uning maqsadlari bilan aloqasi taminlangan bulishni
toqozo etadi. Har bir maqsad tizim doirasida egali bulishi zarur.
Boshqaruv tizimlarining yana bir tamoili bu – idora qilishning birligidir.
Har bir idora bitta rahbarga ega bulishi yoki har bir masala buyicha bitta rahbar
bulishi lozim. Boshqaruv idoralarining urtasidagi aloqaga qarab tizimlarni
quyidagi
uch
turga
ajratiladi;
muntazam(lavozimli),vazifaviy
va
aralash(kombinasiyalashgan).
Eng sodda tizimlar muntazam tizimlardir.Ularda btta darajadagi idoralarning
har bir guruhi idora qilish kulamlariga asosan yuqori darajada uzining rahbarlik
darajasiga ega buladi.Ikkinchi darajadagi idoralar guruhi uchinchi darajadagi
rahbarlik bug‘iniga ega va hokozo.Ushbu tizimda boshqaruvning barcha
masalalari bitta kanal orqali hal etiladi. U juda ham puxtalikni va aniqlikni
vujudga keltiradi.
Vazifaviy tizimlar ixtisoslashtirish g‘oyasiga tayanadi. Bunda har bir
bug‘inga muayan masalalar berkitib quyiladi. Masalan, bir idora hisob-kitob,
ikkinchisi texnologiya, uchinchisi marketing bilan shug‘ullanadi. Huquqiy
idoralarning cheklanganligi tufayli ixtisoslashtirilgan idora tamoilidan qabul
qilinayotgan qarorlar sifatini yaxshilash imkoniyatiga ega.Lekin bitta
buysunuvchi idorada bir qancha vazifaviy rahbarlarning mavjudligi uziga xos
murakablikni keltirib chiqaradi.
Muntazam
va
vazifaviy
qiyinchiliklardan
xolos
bulishida
aralash(kombinasiyalashgan) tizimlar - muntazam(shtabli) va cheklangan vazifali
aralash tizimlarni ahamiyati kattadir.
Dasturli - maqsadli tizim aralash tizimlarning alohida turi hisoblanadi.
Boshqaruvning aniq tizimini shakllantirish ijodiy jarayondir. Biroq tizimning
ilmiy jihatidan ishlab chiqilgan namunaviy shakllari qulanilsa, bu ishlarni
yanada osonlashtirish imkonini beradi.
Shu mazmunda boshqaruv idoraning barcha tizimli bulinmalari beshta
guruhni birlashtiradi.
Birinchisi – boshqaruv idoralarini idora qiladigan tizimli bulinmalaridir.
Bunda asosiy masala birinchidan idora qilish kulamini oshirib yubormaslik bulsa,
ikkinchi tomondan uncha kup bulmagan obyektlarni rahbarlik qildish uchun juda
kichkina bulinmalar tashkil etolmaslikdan iboratdir.
Ikkinchisi - asosiy vazifaviy tizimli (rejali,hisob va nazarat buyicha)
bulinmalar.
Uchinchisi – marketing vazifalari( ta‘minot, sotish, fan-texnika tarraqiyoti,
moliya).
Turtinchisi – yordamchi va xizmat kursatuvchi bulinmalar( idora,
devonxona,arxiv va boshqalar).
Beshinchisi – idora rahbarligi, uning urinbosarlari,assosiya, kengash va
boshqalar.
Tizimni takomilashtirish- boshqaruvni yuqori bosqichga kutarishning
muhim imkonidir.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
