o‘qituvchi sinf jamoasi bilan bo‘ladigan dastlabki muomalani oldindan payqashi, uning ijodiy kayfiyatini saqlovchi omil ekanligi.
Sinf jamoasi bilan dastlabki aloqa bevosita muomala paytida sodir bo‘lishi, o‘qituvchi ijodiy kayfiyatini rag‘batlantiruvchi omil sifatida.
O‘qituvchining sinf jamoasi bilan muloqoti tizimi, pedagogik faoliyat jarayonida o‘qituvchining ijodiy kayfiyatini rivojlantirishni qo‘llab-quvvatlaydi va rag‘batlantiradi.
O‘quvchilar bilan muomaladan qanoat hosil qilish, keyingi pedagogik faoliyatda o‘qituvchining ijodiy kayfiyatini rag‘batlantiruvchi omil ekanligi.
Pedagogik ijodkorlik va muomala jarayonida vujudga keladigan har qanday zo‘riqishni, shuningdek, boshqa noxush holatlarni engish uchun o‘qituvchi o‘z-o‘zini tarbiyalash yuzasidan doimiy faoliyat olib borishi zarur. O‘z-o‘ziga ta’sir qilishning bir qator usullari mavjud bo‘lib, ulardan eng muhimlari quyidagilardir: 0‘z-o‘zini ishontirish, o‘z-o‘ziga buyruq berish, o‘z-o'zini majbur qilish, o‘z-o‘ziga majburiyat yuklash, o'z- o'zini rag'batlantirish, o‘z-o'zini jazolash, o‘z-o‘zini mashq qildirish, o‘z-o‘ziga ta’sir qilish. O‘qituvchining o‘z-o‘ziga ta’sir qilishi (refleksiya) va uning samarali jihatlari alohida mavzu asosida o‘rganiladi.
O‘qituvchining ta’lim jarayonida kasbiy omilkorligi
Mamlakatimiz ta’lim tizimida olib borilayotgan islohotlarning muvaffaqiyatini yuqori saviyadagi umumiy va kasbiy madaniyatga ega, metodologiya va pedagogika sohasida fundamental bilimlarni chuqur biladigan, ta’lim jarayonida pedagogik muammolarni tizimli ravishda olib boruvchi mahoratli va omilkor o‘qituvchilarsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. Shu jihatdan pedagogika oliy ta’lim muassasalarida asosiy e’tibor bo‘lajak o‘qituvchilarda ijodiy pedagogik faoliyatning o‘ziga xos usullarini shakllantirishga va takomillashtirishga qaratilgan.
O‘qituvchilik kasbining mohir ustasi bo‘lish, avvalo, shaxsning o‘z individual xususiyatlaridan yuqori saviyada foydalanish va individual ishlay olish qobiliyatining qanday shakllanganligi bilan bog‘liq. Bu usul oliy o'quv yurtida o‘quv va amaliy mashg‘ulotlar jarayonida shakllantiriladi va kelajakda ta’lim-tarbiyaning muvaffaqiyatini ta’minlovchi individual, o‘ziga xos usullar tizimidan iborat bo‘ladi. Pedagogika oliy ta’lim muassasalarida mutaxassislarni tayyorlashda bo‘lajak o'qituvchilarda kasbiy mahorat va omilkorlikni shakllantirish g'oyasi yetakchi o‘rinda bo‘lishi kerak. Yuksak malakali o‘qituvchining kasbiy mahoratini shakllantirish yo‘llari har xil bo‘lishi mumkin. Bo‘lajak o‘qituvchi o‘z kasbiy mahoratining shakllantirilganligini bildiruvchi kasbiy bilim, malaka va ko‘nikmalar yig‘indisiga, pedagogik muomala madaniyatiga ega bo‘lishlik kasbiy - pedagogik omilkorlikning asosiy poydevori hisoblanib, o‘qituvchining kasbiga nisbatan shaxsiy tavsifnomasi hisoblanadi.
Pedagogik muloqot va uning o’ziga xos xususiyatlari
Muomala kategoriyasi umumiy psixologiya fanining asosiy kategoriyalaridan biri hisoblanib, u o’z ichiga shaxslararo munosabatning eng muhim mexanizmlarini qamrab oladi. Psixologiya fanida muomala kategoriyasi keng ma’noda tushunilganda hamkorlik faoliyatining ichki aloqasini mujassamlashtirib, o’zaro ta’sir va o’zaro munosabatni aks ettirib, ijtimoiy prosessual jabhasini ifodalaydi. Muomalaning eng muhim tarkibi muloqot sanalib, motivatsiyada motiv qanday ahamiyat kasb etsa, u ham xuddi shunday muhim rol’ o’ynaydi.
Muomala-hamkorlik faoliyatining ehtiyojidan vujudga kelib chiquvchi, shaxslararo muloqot rivojlanishining ko’p qirrali jarayonidir. Muomala quyidagi tarkibiy qismlardan tashkil topgan:
Kommunikativ (bir tomonlama axborot uzatish. Muomala o’z ichiga hamkorlik faoliyatining qatnashchilari bilan o’zaro axborot almashuvni qamrab olgan bo’lib, kommunikativ jabha sifatida tavsiflanishi mumkin. Odamlar bir-birlari bilan muloqotda kirishishi jarayonida muomalaning muhim vositalaridan biri tilga va nutq faolyaitiga bevosita murojaat qiladilar.
Interaktiv (ikki tomonlama ta’sir) - muloqotga kirishuvchilarni o’zaro ta’siri, ularning nutq faoliyatida nafaqat so’z orqali fikr almashinuvi, balki hatti-harakat va xulq atvori bilan o’zaro ta’sir o’tkazishi tushuniladi.
Perseptiv (o’zaro bir-birini idrok qilishi, anglashi) bunda muloqotga kirishuvchilar o’zaro bir-birlarini idrok qilish jarayoni namayon bo’ladi, ya’ni ulardan biri ikkinchisining ishonchiga loyiq, aqlli, farosatli, tajribali, yuksak tayyorgarlikka ega inson sifatida idrok qilinadi.
Muomalaning har uchala tomonini birlikda yaxlit olib qarash, u hamkorlik faoliyatini tashkil qilishning usuli va unda ishtirok etuvchilarning munosabatlari tariqasida namayon bo’ladi.
Kasbiy muammoni muvaffaqiyatli yechish mumkinki, qachonki o’qituvchi bilan o’quvchilar (talaba) hamkorlik faoliyatiga kirisha olsa, shaxsni shakllantirishning maqsad va vazifalariga o’zaro ta’sir va tushunuvchi yo’lga qo’ya olsa shundagina pedagogik muomala amalga oshadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |