Mavzu: Operatsion tizimlarning jarayonlari boshqaruvi Kirish

Rejalashtirish parametrlari 
Qo`yilgan maqsadlarni amalga oshirish uchun, yaxshi algoritmlar, tizimdagi 
jarayonlarning qandaydir xarakteristikalariga, yuklamaga navbatdagi to`shiriqlarga 
xisoblash tizimi xolatiga, boshqacha qilib aytganda rejalashtirish `arametrlariga 
tayanishi zarur. 
Xamma rejalashtirish parametrlarini ikkita katta guruxlarga bo`lishi mumkin: 
statik parametrlar va dinamik parametrlar. Statik parametrlar xisoblash tizimi ish 
vaqtida o`zgarmaydi, dinamiklari esa teskarisi, doimo o`zgarishda bo`ladi. 
Tizimning statik parametrlariga uning resurslarining chegaraviy qiymatlarini 
(o`erativ xotira xajmi, svoping uchun diskdagi xotira maksimal soni, ulangan 
kiritish –chiqarish qurilmalarining soni va xokazolar). Tizimning dinamik 
parametrlari ayni vaqtdagi bo`sh resurslar sonini tavsiflaydi. 

---

Jarayon statik parametrlariga, qoida bo`yicha yuklash vaqtiga xos 
xarakteristikalar kiradi. 

Jarayon qaysi foydalanuvchi tomonidan ishga tushirilgan va qaysi 
foydalanuvchi to`shiriqni shakllantirgan. 

Qo`yilgan masala bajarilish prioriteti qanday, ya’ni masala qay darajada 
muxim 

Foydalanuvchi tomonidan masalani yechish uchun qancha `rotsessor vaqti 
so`ralgan. 

`rotsessor va kiritish –chiqarish amalini bajarish vaqti nisbati qanday 

To`shiriq uchun, xisoblash tizimining qaysi rusurslari(o`erativ xotira, kiritish 
–chiqarish qurilmalari, maxsus kutubxonalar, tizimli dasturlar va xokazolar) va 
qancha miqdorda kerak. 
Uzoq muddatga rejalashtirish algoritmlari o`z ishlarida xisoblash tizimining 
dinamik va statik parametrlaridan va jarayonlarning parametrlaridan(jarayonlar 
dinamik parametrlari to`shiriqni yuklash eta`ida xali noma’lum bo`ladi). 
O`rtacha muddatli va qisqa muddatli rejalashtirish algoritmlari, qo`shimcha 
ravishda jarayonlarning dinamik xarakteristikalaridan foydalanadilar. O`rtacha 
muddatli rejalashtirishda bunday xarakteristika sifatida quyidagi ma’lumotlardan 
foydalaniladi: 
-
Jarayonni diskka yoki operativ xotiraga yuklangan momentdan qancha vaqt 
o`tdi; 
-
Jarayon qancha operativ xotira egallaydi; 
-
Jarayonga qancha protsessor vaqti ajratildi; 
Rejalashtirish jarayoni OTning “rejalashtiruvchi” deb ataladigan qismi orqali 
bajariladi. Rejalashtiruvchi, bajarishga, tayyor xolatdagi jarayon ichidan yangi 
jarayonni quyidagi to`rtta xollarda tanlash xaqida yechim qabul qiladi: 
1.
Jarayon bajarilish xolatidan, bajarilish tugallandi xolatiga o`tishda 

---

2.
Jarayon bajarilish xolatidan kutish xolatiga o`tishda 
3.
Jarayon bajarilish xolatidan, tayyorlik xolatiga o`tishida 
4.
jarayon kutish xolatidan, tayyorlik xolatiga o`tishida. 
Rejalashtirishning turli –tuman algoritmlari mavjuddir, ular xar turli masalalar 
uchun samarali va turli maqsadlarga erishishga mo`ljallangandir. 
Masalan, 1.First –come, First –Served(FCFS) –birinchi keldi, birinchi xizmat 
ko`rsatildi. 
2. Round Robin(RR) –bolalar koruseli. Bu FCFS ni modemfikatsiya qilingan 
ko`rinishidir. 
3. Shortest – Job – First (SJF) –birinchining eng qisqa vaqti va xokazolar.h 
Xisoblash tizimi N ta foydalanuvchi interaktiv rejimda ishlaya`gan bo`lsa, xar 
bir foydalanuvchi o`zida protsessor vaqtining ~1/N qismiga ega deb xisoblanishi 
kafolatlaydigan rejalashtirish algoritmini qo`llash mumkin. 
Xisoblash tizimining eng chegaralangan resurslaridan biri `rotsessor vaqtidir. 
Ularni Ko`p sonli jarayonlar orasida taqsimlash uchun tizimga jarayonlarni 
rejalashtirish `rotsedurasini qo`llashga to`g`ri keladi. Rejalashtirishning xisoblash 
tizimi xolatiga tahsirining davomiyligi darajasiga qarab, jarayonlarni qisqa 
muddatli, o`rtacha muddatli va uzoq muddatli rejalashtirishlarga bo`linadi. 
Rejalashtirish aniq algoritmlari qo`yilgan maqsadlardan, yechilaya`gan masala 
sinflariga bog`liq bo`lib, jarayonlarning statik va dinamik parametrlariga va 
kompyuter tizimlariga tayanadi. Rejalashtirishning siqib chiqaradigan va siqib 
chiqarmaydigan rejimlari ajratiladi. 
Siqib chiqarilmaydigan rejalashtirish rejimida, bajariladigan jarayon boshqa 
jarayonga protsessorni faqat xoxishi bilan berishi mumkin, siqib chiqaradigan 
rejimda esa, bajarilaya`gan o`ziga bog`liq bo`lmagan xolda chiqariladi. 

---

Eng oddiy siqib chiqarmaydigan rejalashtirish algoritmi –FCFSdir, u qisqa 
jarayonlarni sezilarli darajada ushlab qolishi mumkin(tayyorlik xolatiga vaqtida 
o`tmagan jarayonlarni). 
Vaqtni ajratish tizimlarida keng tarqalgan algoritm bu siqib chiqaradigan 
algoritm –RRdir. 
Siqib chiqaradigan algoritmlar ichida jarayonlarning o`rtacha kutish vaqti 
jixatidan o`timal algoritm -SJF algorifmidir.