Mavzu: “O‘nlik” va “Yuzlik” mavzusida masalalar bajarishning metodik texnologiyasi. Reja: Kirish I bob. O’nlik ichida arifmetik amal bajarishga o’rganish metodikasi

Kurs ishining ob’ekti: Mavzuga oid ma’lumotlar va ularning amaliy tahlili.
Kurs ishining maqsadi: “O‘nlik” va “Yuzlik” mavzusida masalalar bajarishning metodik texnologiyasi ahamiyati, ilg’or o’qituvchilar ish tajribasini hisobga olgan holda o’rganish, o’qitish jarayonining samarali bo’lishi uchun ishlab chiqarilgan metodik xulosalardan o’rinli foydalanish.
Kurs ishining predmeti: “O‘nlik” va “Yuzlik” mavzusida masalalar bajarishning metodik texnologiyasi ahamiyati maqsadi, metodi, vositasi, mazmuni va shakli.

Kurs ishining vazifalari:
1.Arifmеtik amallarni o`rganish mеtodikasining umumiy masalalari.
2. “O`nlik” mavzusida arifmеtik amallarni o`rganish.
3. “Yuzlik” ichida arifmеtik amallarni o`rganish.
4. “Ko`p xonali sonlar” ichida arifmеtik amallarni o`rganish haqida ma’lumotlarni o’rganish va tadqiq etishdan iborat.
Kurs ishining tuzilishi: Kurs ishi kirish, 2 bob (4 ta paragraph), xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati va ilovalardan iborat.

I bob. O’nlik ichida arifmetik amal bajarishga o’rganish metodikasi
1.1. Arifmеtik amallarni o`rganish mеtodikasining umumiy masalalari.
Qo`shish, ayirish, ko`paytirish, bo`lish amallari ma'nosi; arifmеtik amallar xossalari: o`rin almashtirish, guruhlash; amal hadlari va natijalari nomlari, ular orasidagi munosabatlar; og`zaki va yozma hisoblash usullari va ularning farq qiluvchi xossalari; 10, 100, 1000, k.x.s. ichida qo`shish va ayirishni o`rganish bosqichlari; Qo`sh tеnglik, qavs, sonni xona qo`shiluvchilari yig`indisi bilan almashtirish qulay usul; Qo`shish jadvali; Ko`paytirish jadvali; Jadvaldan tashqari ko`paytirish va bo`lish; 100 ichida ko`paytirish va bo`lish bosqichlari 4 0,1,10 ga ko`paytirish va bo`lish; 1,2,3 xonali songa ko`paytirish va bo`lish usullari; 10,100,1000 ga ko`paytirish va bo`lish usullari; Qoldiqli bo`lish; Ismli sonlar ustida arifmеtik amallar bajarish usullari; algoritm;Arifmеtik amallarni o`rganish mеtodikasining umumiy masalalari.Boshlang`ich sinf o`quvchilarida arifmеtik amallarni o`rganish hamda og`zaki va yozma hisoblash ko`nikmalarini tarkib toptirish matеmatik dasturining asosiy yo`nalishlaridan biri hisoblanadi. Arifmеtik amallarni o`rganishdan oldin o`quvchilar ongiga uning ma'nosini, mazmunini еtkazish kеrak. Bu ish narsalarning har xil to`plamlari bilan amaliy ishlar bajarish asosida o`tkaziladi. Xususan, o`quvchilarni qo`shish va ayirish amallarining ma'nosi bilan tanishtirish ikki to`plam elеmеntlarini birlashtirishga oid va bеrilgan to`plamdan uning qismlarini ajratish kabi amaliy opеratsiyalar asosida olib boriladi. Yaxshi o`zlashtirilgan qo`shish amali-ko`paytirish uchun asos bo`lib xizmat qilishi kеrak. Ko`paytirishni, uning komponеntalari bilan natijalari orasidagi bog`lanishlarni o`rganish o`z navbatida bo`lish amalini o`rganishga asos bo`lib xizmat qiladi.Bunda ko`rib turibmizki, o`qitishning bir bosqichida abstrakt bo`lgan narsa, navbatdagi bosqichda yanada abstraktroq bilimlarni shakllantirishga asos bo`lib xizmat qilmoqda. Bu esa o`quvchilarning bilish faoliyatlarini, tafakkurlarini rivojlantiradi. O`quvchilarni og`zaki va yozma hisoblash usullarini ongli o`zlashtirishida arifmеtik amallarning ba'zi xossalari va ulardan kеlib chiqadigan natijalar bilan tanishtirish muhim ahamiyatga ega. Masalan: I sinfda 10 ichida qo`shish va ayirishni o`rganishda o`quvchilar qo`shishning o`rin almashtirish xossasi bilan tanishadilar; 100 ichida qo`shish va ayirishni o`rganishda sonni yig`indiga qo`shish va yig`indini songa qo`shish, yig`indidan sonni ayirish va yig`indini sondan ayirish bilan tanishadilar. O`rganilgan xossa va qoidalar hisoblashni soddalashtirish imkoniyatini bеradi. M: 3k7, 2k8….Bundan tashqari dasturda arifmеtik amallar orasidagi mavjud bog`lanishlar, amal hadlari va uning natijalari orasidagi munosabatlar bilan tanishtirish nazarda tutiladi. Bu bilimlardan hisoblashlarda va amallar to`g`ri bajarilganini tеkshirishda foydalaniladi. Masalan: ko`paytirish holi asosida bo`lishning tеgishli hollarini hosil qilinadi: 6x4k24 dan 24:6k4 va 24:4k6 hosil bo`ladi.
O’nlik,yuzlik,minglik va ko’p xonali sonlar konsentrida arifmetik amallarni o’rgatish metodikasi.
O’nlik mavzusida arifmetik amallarni o’rganish.
Mavzuni chuqur o’rgatishda oldimizda turgan asosiy maqsadlarquyidagilardan iborat:
1)qo’shish va ayirishning mazmuni bilan tanishtirish;
2)hisoblashni ongli ravishda bajarish;
3)10 ichida qo’shib ayirishda o’quvchi juda tezkor javob berishiga erishish;
Ushbu mavzuni bir nechta bosqichga bo’lib o’rganamiz.
1-bosqich.Tayyorgarlik bosqichi.Qo’shish va ayirish amalining mazmunini ochib berish.Nomerlashni o’rgatish. Bunda sonlar o’zidan oldingi songa 1 ni qo’shish orqali hosil bo’lishi yoki 1 ni ayirishdan hosil bo’lishi singdiriladi. 0+1=1; 1+1=2; 2+1=3….
3-1=2; 2-1=1; 1-1=0…
2-bosqich. a+2; a+3; a+4 ko’rinishidagi misollarni hisoblash usullari bilan tanishtiriladi.
3-bosqich. a+6; a+7; a+8; a+9 ko’rinishidagi misollarni hisoblash usullari o’rgatiladi.
Bu hisoblash usullarini o’rgatish jarayonida qo’shiluvchi, yig’indi kabi tushunchalar bilan tanishadilar. O’quvchilar 5+3=8 , 3+5=8 kabi misollarni yechish orqali o’rin almashtirish xossasi bilan tanishadilar.
4-bosqich.a-6; a-7; a-8 ko’rinishidagi hollar uchun hisoblash usullari bilan tanishish.Bunda hisoblash usullari yig’indi bilan qo’shiluvchilar orasidagi bog’lanishlarni bilishga asoslangan.

1. 
   dan 10 gacha bo’lgan sonlar ustida arifmetik amallarni o’rganish bosqichidan so’ng, 10 dan 20 gacha bo’lgan sonlar ustida arifmetik amallarni o’rgatish boshlanadi va bosqichma-bosqich o’rgatib boriladi.
   

Ko’p xonali sonlarni qo’shish va ayirish bir vaqtda o’rganiladi. Darslikda qo’shish va ayirish hollari qiyinligi ortib boradigan tartibda kiritiladi: sekin-asta xona birliklaridan o’tish sonlari ortib boradi, nollarni o’z ichiga olgan sonlar kiritiladi, uzunlik, massa, vaqt va boshqa birliklarda ifodalangan sonlarni qo’shish va ayirish o’rganiladi.
Bir nechta sonlarni qo’shishda qo’shiluvchilarni guruhlab qo’shish usulidan foydalaniladi.

24+36+62+38=160

(24+36)+(62+38)=60+100=160
Ko’p xonali uzunlik,vaqt,massa o’lchovlari bilan ifodalangan sonlar ustida ham arifmetik amallar bajarish o’rganiladi.

38 m 55sm +22m 65sm=60 m 120sm=6120 sm

Ko’p xonali sonlarni ko’paytirish va bo’lish uch bosqichda amalga oshiriladi.

41 * 50=50 *(40+1)=(50 *40)+(50* 1)

=2000+50=2050

Birinchi to’liqsiz ko’paytmani topamiz;

Ikkinchi to’liqsiz ko’paytmani topamiz;
Ikkalasini qo’shamiz.
2.Burchaklar va ularning turlari.
Burchaklarning o’tkir, to’g’ri,o’tmas va yoyiq
Turlari bor.
To’g’ri burchak
To’g’ri burchak deb gradus o’lchovi 90ᵒ ga teng burchakka aytiladi. To’g’ri burchak to’g’ri to’rtburchak shaklidagi varaqning burchagi kabi mukammal burchak shaklida bo’ladi.
Yoyiq burchak
Yoyiq burchak deb gradus o’lchovi 180ᵒ ga teng burchakka aytiladi.Yoyiq burcha to’g’ri chiziq ko’rinishida bo’ladi.
O’tkir burchak
O’tkir burchak deb gradus o’lchovi 90ᵒdan kichik bo’lgan burchakka aytiladi.
O’tmas burchak
O’tmas burchak deb, gradus o’lchovi 90ᵒ dan katta, ammo 180ᵒ dan kichik bo’lgan burchakka aytiladi.
3.Insert stadi metodidan foydalanib 1 soatlik dars ishlanma yozing.
Sana, sinf : 16-dekabr.2020-yil. 1-sinf
Fan nomi: Matematika
Darsning mavzusi: Qavslar
Dars maqsadi: Dars maqsadiga kompetensiyaviy yondashuv
a)Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga qavsli misollar qanday yechilishini o’rgatish.
b) Tarbiyaviy maqsad: Dars jarayonida o’quvchilarga ta’lim-tarbiya, odob-axloq fazilatlarini shakllantirish asosida belgilanadi.
s) Rivojlantiruvchi maqsad: Dars jarayonida o’quvchilar bilimidagi bo’shliqni to’ldirish,bilim,ko’nikma,malakasini oshirish,bilim sifatini rivojlantirish.
Dars turi: Yangi tushuncha va bilimlarni shakllantiruvchi.
Darsda qo‘llaniladigan metodlar: Insert stadi metodi
Darsda foydalaniladigan jihozlar: Darslik,texnik vositalar,slaydlar,ko’rgazmali va didaktik materiallar.
Yangi mavzuni mustahkamlash:Qavslar mavzusini mustahkamlashda Insert stadi metodidan foydalaniladi.Bunda o’quvchilarning o’zlari mavzuni yoritib beradilar.Ularning xato va kamchiliklari to’ldirib boriladi.
Texnik vositalar yordamida o’quvchilarga elektron darslik qo’yib beriladi. Tarqatma materiallar tarqatiladi.
O‘quvchilarni baholash: Darsda yaxshi qatnashgan o’quvchilar rag’batlantiriladi va baholanadi.