Mavzu: Oltingugurt va uning birikmalari Matn: Tabiatda uchrashi

Fizik xossalari. Oltingugurt — sariq rangli, qattiq, m o'rt modda. Suvda deyarli erimaydi, lekin uglerod sulfidda, anilinda va ba’zi boshqa erituvchilarda yaxshi eriydi. Issiqlik va elektr tokini yaxshi o'tkazmaydi. Oltingugurt bir necha allotropik shakl o'zgarishlar hosil qiladi.Oltingugurt 444,6 °C da qaynab, to 'q qo‘ng‘ir rangli bugiar hosil qiladi. Agar ular tez sovitilsa, oltingugurtning mayda kristallaridan iborat mayin kukun hosil b o iad i va u oltingugurt guli deyiladi.

Kimyoviy xossalari. Oltingugurt atomining tashqi energetik pog'onasi tugallanmaganligi sababli ikkita elektronni biriktirib olishi va — 2 oksidlanish darajasini namoyon qilishi mumkin. Oltingugurt metallar ham da vodorod bilan hosil qilgan birikmalarida (masalan, N a2S va H 2S da) shunday oksidlanish darajasini namoyon qiladi. Elektronlar elektrmanfiyligi kuchliroq element atomiga berilganda yoki shunday atomga tortilgand. Odatdagi sharoitda qattiq oltingugurt molekulasi halqa tarzida bir-biri bilan tutashadigan 8 atomdan tarkib topadi Sg (bunda halqada oltingugurt atomlari bir tekislikda yotmaydi). Qizdirilganda S8 halqasi uziladi. Yuqori temperaturada zanjir bo‘laklari mavjud boiadi: S2 (>900 °C), S2^± 2S(1500 °C dan yuqori). Oltingugurt bugiarida S8, S6, S4 va S2 molekulalar orasida muvozanat qaror topadi. Oltingugurtning fizik hoiati turli-tuman ekanligi uning molekulasining tuziiishi bilan tushuntiriladi. Masalan, plastik oltingugurt hosil boiishiga sabab shuki, halqa-molekulalarining bir qismi uziladi va paydo boigan zanjirchalar bir-biri bilan birikib, uzun zanjir hosil qiladi. Natijada yuqori molekular birikma — kauchukka o'xshash elastik polimer hosil boladi.

Ishlatilishi. Oltingugurt sanoatda va qishloq xo'jaligida keng koiam da ishlatiladi. Qazib olinadigan oltingugurtning yarmiga yaqini sulfat kislota olishga sarflanadi. O ltingugurtdan kauchukni vulkanlashda foydalaniladi: bunda kauchukning puxtaligi va elastikligi ortadi. Oltingugurt guli (mayin kukun) holida oltingugurt tok va g'o'za kasalliklariga qarshi kurashda ishlatiladi. U o'q-dori, gugurt, shuialanadigan tarkiblar olish uchun ham ishlatiladi. Tibbiyotda teri kasalliklarini davolash uchun oltingugrtli surkov dorilar tayyorlanadi.

Oltingugurt konsentrlangan oksidlovchi kislotalar ( HNO 3 , H 2 SO 4 ) bilan faqat qizdirilganda reaksiyaga kirishadi:

S + 6 HNO3 → 2 H2O + 6 NO2 + H2SO4

S + 2 H2SO4 → 2 H2O + 3 SO2

Oltingugurt bug’idagi harorat ko’tarilishi bilan miqdoriy molekulyar tarkibida o’zgarishlar yuz beradi . Molekuladagi atomlar soni kamayadi.

S8 → S6 → S4

800-1400 ° C haroratda bug’lar asosan diatomik oltingugurtdan iborat:

S8 → S2

1700 ° C da oltingugurt atomga aylanadi:

S2 → S

U yer qobig’ining 0,06 foizini tashkil qiladi. Hisob-kitoblarga ko’ra, erning chuqur qatlamlarida oltingugurt juda ko’p. Dengiz suvida sulfat sifatida taxminan 0,09 oltingugurt mavjud. Tabiatdagi shakllanish erkin va birikmalar shaklida bo’lishi mumkin. Qo’rg’oshin, rux, temir, mis va alyuminiy kabi ko’plab muhim metallarning rudalarida oltingugurt yoki oltingugurt birikmalari mavjud. Ba’zi tabiiy gazlarda vodorod sulfid shaklida ham uchraydi. Oltingugurt qazilma yoqilg’i va ko’mir tarkibida ham bo’lishi mumkin. Bu tabiiy ravishda vulqon konlarida, gips (kaltsiy sulfat) va ohaktosh qatlamlarida uchraydi. Oltingugurtni tuz ustunlari hosil qilgan yuzalar yonida va bug’ hosil bo’lgan eski havzalarda topish mumkin. Dengiz tubida gipsning qalin qatlamlarining o’zgarishi natijasida hosil bo’lgan oltingugurt konlari mavjud.