Mavzu: Olmosh

О’zlik oimoshi aniq, yakka shaxsni ajratib ko’rsatish uchun qo’llanadi. 0'z (o’zi) so’zi o’zlik olmoshi hisoblanadi. Bu olmosh kishilik olmoshlari o’rnida: о 'zim-o'png-o 'zi; o’zimiz-o 'zingiz-o 'zlari ba'zan birga men o’zim - sen o’zing - uning o’zi; ot o’rnida kelib, egalik qo’shimchasini oladi va har uchala shaxsni ko’rsatadi. Qo’shimchalar qabul qilish tartibi quyidagicha: olmosh+egalik—o’z+i; olmosh+egalik+kelishik-o’z+i+ni. Ko’plik qo’shimchasini olganda nutq vaziyatiga ko’ra hurmat, kesatiq, piching kabi modal ma'nolarni ifodalashi murnkin. Gapda ega, aniqlovchi, to’ldiruvchi va kesim vazifasida keladi.

• О’zlik oimoshi aniq, yakka shaxsni ajratib ko’rsatish uchun qo’llanadi. 0'z (o’zi) so’zi o’zlik olmoshi hisoblanadi. Bu olmosh kishilik olmoshlari o’rnida: о 'zim-o'png-o 'zi; o’zimiz-o 'zingiz-o 'zlari ba'zan birga men o’zim - sen o’zing - uning o’zi; ot o’rnida kelib, egalik qo’shimchasini oladi va har uchala shaxsni ko’rsatadi. Qo’shimchalar qabul qilish tartibi quyidagicha: olmosh+egalik—o’z+i; olmosh+egalik+kelishik-o’z+i+ni. Ko’plik qo’shimchasini olganda nutq vaziyatiga ko’ra hurmat, kesatiq, piching kabi modal ma'nolarni ifodalashi murnkin. Gapda ega, aniqlovchi, to’ldiruvchi va kesim vazifasida keladi.
• Belgilash olmoshlari predmet yoki uning biror belgisini jamlab, yakkalab, ajratib ko’rsatish uchun ishlatiladi. Har kim, har nima, ba'zi, har qanday, har qaysi olmoshlari shaxs yoki narsa belgini ajratib, alohida ta'kidlash orqli ifodalaydi.
• Hamma, barcha, bari, butun olmoshlari jamlashga, umumlashtirishga xizmat qiladi.
• Butun, bari olmoshlari ko’plikda q’llanmaydi. Ba'zi olmoshi va har so’zi ishtirokida yasalgan belgilash olmoshlariga kelishik qo’shimchasi egalik qo shimchasidan so’ng qo’shiladi: ba 'zisini, har qaysingizni.
• Belgilash olmoshlari gapda sifatlovchi bo’lib keladi. Otlashganda (hammasini, ba'zilar, har narsangizni) otga xos morfologik, sintaktik xususiyatga ega bo’ladi. Bo’lishsizlik olmoshlari umuman mavjud bo’lmagan predmet, belgi yoki miqdorni ko’rsatadi. Bo’lishsizlik olmoshi hech so’zidan keyin so’roq olmoshi yoki narsa, bir so’zini keltirish bilan hosil qilinadi: hech qaysi, hech kim, hech narsa, hech bir kabi.
• Gumon olmoshlari mavjud, ammo noma'lum bo’lgan predmet, belgi yoki miqdorni ko’rsatadi. Gumon olmoshlari so’roq olmoshlariga —dir qo’shimchasini qo’shish orqali hosil qilinadi: kimdir, nimadir, qaysidir kabi. Shuningdek, so’roq olmoshlari oldidan alla yoki bir elementini keltirish bilan: allakim, aUanima; bir narsa, bir qancha, bir necha kabi hosil qilinadi.
• Nutqda ba'zi, birov olmoshlarining birgalikda qo’llanilganini kuzatish mumkin: ba'zi birov, ba'zi birovlarning kabi. Bir so’zi qaysi, ba'zi olmoshlaridan so’ng kelishi mumkin: qaysi bir, ba'zi bir. Kimdir, qandaydir olmoshlariga sinonim bo’lgan birov, biron, biror so’zlari hamgumonni anglatadi. Hatto Airso’ziningo’zi ham o’rniga ko’ragumonni anglatadi.