Mavzu: olmosh. Olmoshning grammatik xususiyatlari. Reja

O‘zlik olmoshlari

O‘zlik olmoshinarsa-buyumni aniqlab yoki ta’kidlab ko‘rsatish uchun ishlatiladigan o‘zso‘zidir. Bu olmosh narsa-buyumning shaxsga xosligini, tegishliligini yoki shaxsning tanholigini bildiradi: o‘z uyi, o‘z ukasi. O‘zlik olmoshi egalik qo‘shimchasini olib, kishilik olmoshlariga sinonim bo‘ladi: o‘zim - men, o‘zing - sen, o‘zi - u.

3.Ko‘rsatish olmoshlari

Ko‘rsatish olmoshlari narsa-buyumni, kimsani ko‘rsatish uchun ishlatiladigan olmoshlar:u, bu, shu, o‘sha, ana, mana, ana u yokianovi, mana bu yokimanavi, ushbu.

Kishilik olmoshi ubilan ko‘rsatish olmoshi uni gapdagi ma’nosiga qarab farqlash mumkin. Bunda ukishilik olmoshi kim?so‘rog‘iga (U keldi),ko‘rsatish olmoshi uesa qaysi? so‘rog‘iga javob bo‘ladi (U kishi keldi).U, bu, shu, o‘shaolmoshlari jo‘nalish, o‘rin-payt, chiqish kelishiklarida turlanganda yoki ularga -day, -dek, -aqa,-chaqo‘shimchalari qo‘shilganda, qo‘shimcha oldidan bir ntovushi orttiriladi: unga, bunga, shunday, o‘shanday, uncha, shunaqa, o‘shandek.

Ko‘rsatish olmoshlari gapda asosan aniqlovchi (Bukitob ukamniki) va kesim (Men aytgan odam shu)vazifalarini bajaradi. Otlashsa, ega (SHumening maqsadimdir), to‘ldiruvchi(Bunitushundim), qaratqich aniqlovchi(SHuningegasi sensan), hol (Bundabulbul kitob o‘qiydi)bo‘lib ham kela oladi.

Ko‘rsatish olmoshlari gapda asosan aniqlovchi (Bukitob ukamniki) va kesim (Men aytgan odam shu)vazifalarini bajaradi. Otlashsa, ega (SHumening maqsadimdir), to‘ldiruvchi(Bunitushundim), qaratqich aniqlovchi(SHuningegasi sensan), hol (Bundabulbul kitob o‘qiydi)bo‘lib ham kela oladi.

Ko'rsatish olmoshlari tuzilishiga ko'ra 4 xil bo'ladi :

1) Sodda ko'rsatish olmoshi : shu , bu , o'sha, ana ....

2) Qo'shma ko'rsatish olmoshi : mana bu , ana u, ana shu ...

3) Juft ko'rsatish olmoshlari : ul-bul, u-bu...

4) Takror ko'rsatish olmoshlari : shu-shu, o'sha-o'sha.

ESLATMA:

Shu onda, shu tobda, u yoqqa , u yerda, bu yoqqa, bu yerda kabi so'zlar qo'shma ravishlardir. Ularning tarkibidagi olmoshlar ko'rsatish ma'nosida qaralmaydi

4.