Mavzu: O’lkamizda qadimgi va o’rta asr shaharlari Reja

Marg‘ilon to‘g‘risidagi dastlabki yozma ma’lumotlar X asrga taalluqli. O’sha davrlarda shahar «Marg‘inon» deb atalgan va keyinchalik har ikki nomi ham ishlatilib kelingan. Marg‘ilon nomining kelib chiqishi haqida aniq bir ma’lumot yo‘q. Ayrim toponimistlar «marg‘» —«maysazor», o‘tzor»dan deb taxmin qiladilar. Marg‘ilon «murg‘» va «yunon» so‘zlaridan kelib chiqqan degan mahalliy to‘qima rivoyat ham bor. Ibratning «Tarixi Farg‘ona» qo‘lyozma asarida yozilishicha, shaharga 883-yilda asos solingan. Arxeologik topilmalar Marg‘ilon o‘rnida milod boshlaridan aholi yashab kelayotganligini, X asrda u katta qishloq bo‘lganligini, XI-XII asrlarda esa shaharga aylanganligi tasdiqlamoqda. «Boburnoma»da Marg‘ilon Farg‘onadagi 8 ta shahardan biri ekanligi, shaharning obodligi, shirin mevalari haqida so‘z yuritilib, uning «donai kalon» deb ataluvchi anori va «subhoniy» navli o‘rigi maqtaladi. SHaharning qadimgi qismida o‘tkazilgan arxeologik qazilmalar natijasida Marg‘ilonga bundan 2 ming yil avval asos solinganligi aniklandi. Mahalliy ma’lumotlar bo‘yicha shaharning 12 darvozasi bo‘lgan. Buyuk ipak yo‘lida joylashgan Marg‘ilon aholisi qadimdan atlas to‘qish bilan shug‘ullanib kelgan va shu tariqa uni jahonga mashhur qilgan. Marg‘ilonning shoyi matolari Misr, Eroy va YUnoniston, Qashg‘ar savdogarlari tomonidan ko‘plab xarid qilingan

Xulosa

O’rta Osiyo, xususan, o’lkamiz hududida shaharsozlik madaniyatining vujudga kelishi uzoq davrga borib taqaladi. Biz buni shaharlarning yoshidan ham bilishimiz mumkin. Jumladan, Samarqand shahri Yevropadagi Rim shahri bilan tengdoshdir. Buxoro va Xiva shaharlari esa 2500 yillik tarixga ega. Toshkent shahri ham 2200 yoshda. Ahamiyatli jihati shundaki, bu shaharlar hozir ham yurtimiz iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy hayotida muhim o’rin tutadi. O’lkamizda urbanistik jarayonlarning shakllanishi bronza va ilk temir davrlaridayoq boshlangan. Ungacha bu hududlarda aholi tomonidan dehqonchilik uchun qulay shart-sharoitlar yaratilgan edi. Endi ular yetishtirgan mahsulotini sotish uchun savdo-sotiq faol olib boriladigan joyga ehtiyoj tug’iladi. Shu omil ham shaharlarning qurilishiga turtki bo’lgan bo’lishi mumkin. Bundan tashqari jamoani boshqaruvchi hokimiyat va unga aloqador muassasalar bir joyda to’planadigan qal’alar shakllanishiga zarurat paydo bo’lgan. Shaharlarning ko’pchiligi yirik xalqaro savdo yo’llari bo’yida qurilgan edi va aynan o’sha shaharlar tezda rivojlangan. Shaharlarning tuzilishi turli davrda turlicha bo’lgan. Ularning ko’rinishi qanday maqsadda qurilganligiga ham bog’liq edi. Turli davrlarda olib borilgan urushlar shaharlarning tushkunlikka uchrashiga olib kelgan. Bundan tashqari tabiiy jarayonlar (darryolarning o’z o’zanini o’zgartirishi natijasida shaharni suv bosishi yoki uning suv tarmog’idan uzilib qolishi) ham shaharlarning keyingi taqdirini belgilab bergan. Xullas, shaharlar o’z davrida gullab-yashnagan, ba’zi paytlarda tushkunlik davrlarini ham boshidan kechirgan.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Asqarov A. Eng qadimgi shahar. T.., 2000.
   
2. 
   Sagdullaev A.S. Qadimgi O‘rta Osiyo tarixi. O‘quv qo‘llanma. T., 2004.
   
3. 
   Shamsutdinov R.,Mo‘minov X. O‘zbekiston tarixi. T., «Akademnashr», 2019.
   
4. 
   Eshov.B. sivilizatsiya tizimida ilk shaharlar. – Toshkent: Zar qalam, 2004;
   
5. 
   Eshov B.J. O‘rta Osiyoning qadimgi shaharlari tarixi. Darslik. Toshkent. 2008.