Mavzu: Okeaniya Asosiy xususiyatlari

Mavzu: Okeaniya

Asosiy xususiyatlari. Okeaniya — Tinch okeanning bepoyon suvli maydonlarida sochilib yotgan orollar dunyosi, suv tagidan hisoblansa, harakatdagi eng baland vulqoni bor, zaharli ilonlari, yirtqichlari va yirik sutemizuvchi hayvonlari yo‘q, yagona uch ko‘zli kaltakesak shu yerda yashaydi, endemik organizmlari ko‘p, quruqlikka nisbatan suvli muhit eng ko‘p (98 %) maydonni egallaydi. Quruqlikning 90 % maydoni ikki orolga to‘g‘ri keladi.

Okeaniya – Tinch ocean-ning markaziy va gʻarbiy qismlarida sochilib yotgan katta – kichik orollar toʻdasi. O‘zi egallagan maydonga nisbatan quruqlik atigi 2 % ni tashkil etganligi uchun ham Okeaniya nomini olgan. Okeaniya o‘z tarkibiga 7 mingdan ortiq orollarni birlashtiradi. Orollarning umumiy maydoni atigi 1,3 mln kv km.

Okeaniya hududi tabiiy geografik va etnografik farqlarga asoslanib, 3 ta qismga bo’linadi:

Melaneziya (yunoncha, qora orollar)

Mikroneziya (yunoncha, kichik orollar)

Polineziya (yunoncha ko’p orollar)

Melaneziyaga Yangi Gvineya, Bismark, Luiziada arxipelaglari, Solomon orollari, Santa–Krus, Yangi Gebrit orollari, Yangi Kaledoniya, Fiji, shuningdek, bir qancha mayda orollar kiradi. Bular, asosan, materik orollaridir.

Mikroneziyaga Valkano, Bonin, Miriana, Karolina, Marshall, Gilbert, Ellis arxipelaglari, Nauru va Oshen orollari kiradi. Bular ko‘proq marjon orollari hisoblanadi

Polineziyaga Gavayi orollari, Layn, Finiks, Tokelau, Samoa, Kuk, Taiti, Jamiyat, Tuamotu yoki Rossian atollari (atoll – yarim yoy yoki yarim doira shaklidagi marjon oroli), Markiz orollari va Pasxa oroli kiradi.

Atollar

Okeaniyani o’rgangan olimlar

F. Magellan

Jeyms Kuk

Mikluxo - Maklay

A. Tasman

I. F. Kruzenshtern

Yu. F. Lisyanskiy

F. F. Bellinsgauzen

M. P. Lazarev

Papuaslar

Okeaniya orollari, aholisi haqida qiziqarli ma’lumotlar to‘pladi. Bu borada M.N.Mikluxo-Maklay Yangi Gvineyada papuaslar bilan birga 12 yil yashab (1871-1882-y.), ularning yashash tarzi haqida bebaho ma’lumotlarni yozib qoldirgan.

Orollarning geologik tarixi va qanday jinslardan tuzilganligiga ko‘ra bir necha guruhlarga bo‘lish mumkin. Materik orollari (Yangi Gvineya, Yangi Zelandiya), vulqonli orollar (Gavayi, Pasxa, Tuamotu), geosinklinal orollar (Mariana, Yangi Kaledoniya). Bulardan tashqari, Okeaniyada biogen (marjon, atoll, rif) orollar ko‘p uchraydi. Okeaniyaning eng baland nuqtasi Yangi Gvineya orolidagi Jaya cho‘qqisi (5030 m) hisoblanadi.

Geologik tuzilishi va relyefi.

Okeaniyaning yirik orollarida foydali qazilma konlari bor. Jumladan, Yangi Kaledoniyada nikel, Yangi Gvineya va Yangi Zelandiyada neft va gaz, Fiji va Yangi Gvineyada oltin, Nauru orolida fosforit konlari bor.