|
Мавзу:Нафас йулларига ёт жисм тушганда биринчи ёрдам курсатиш.
Нафас йўлларининг ўтказувчанлигини тиклаш Нафас йўллари тил илдизи, қон, овқат, тиш, майда ўйинчоқлар, тугма, қусуқ массалари ва бошқа буюмлар билан тўсилиб қолиши мумкин. Бундай ҳолларда дарҳол нафас йўлларини ёт жисмлардан тозалаб ташлаш керак. Бунинг учун беморга қулай ҳолат бериш, нафас йўллари ва оғиз бўшлиғини қўл билан тозалаб ташлаш ҳамда Геймлих усулидан фойдаланилади. Геймлих усули- диафрагманинг кўтарилиши, нафас йўлларида босимнинг ортиши ўпкадаги ҳавони чиқишига мажбурлайди. Бу сунъий йўталга ва нафас йўлларидан ёт жисмларнинг чиқиб кетишига сабаб бўлади. Жабрланувчининг эс- ҳуши жойида бўлса, тик турган ҳолатида бемордан оёқларини елка кенглигида очишни сўралади, ёрдам кўрсатувчи бир оёғини жабрланувчининг иккала оёқлари орасига қўяди ва уни орқа томонидан қучоқлаб, бир қўл мушт қилиб тугилади ҳамда беморнинг киндиги ва тўш суяги ханжарсимон ўсиғининг оралиғига ўрта чизиқ бўйлаб қўйилади.Сўнгра иккинчи қўл билан мушт қилинган қўл ушланади ва беморнинг қорнига ичкарига ва юқорига йўналтирилган зарб билан урилади. Бу усул ёт жисм чиқиб кетгунича ёки бемор ҳушидан кетгунича давом эттирилади. Ҳушсиз кишиларни ётқизилади, оғиз бўшлиғи очилиб текширилади, ёт жисмлар бўлса олиб ташланади. Сўнгра икки марта сунъий нафас бериб кўрилади. Агар кўкрак қафаси кўтарилмаса, беморнинг боши орқа томонга эгилади ва сунъий нафас бериш қайтарилади. Шунда ҳам ҳеч қандай натижа бўлмаса пульс текширилади, агар пульс сезилса Геймлих усулидан фойдаланилади. Бунинг учун бемор чалқанча ётқизилади, қуиқарувчи тиззалаб бемор оёқларининг болдир қисмига ўтириб олади. Бир қўл кафтининг пастки қисмини тананинг ўрта чизиғи бўйлаб киндик ва ханжарсимон ўситмтанинг ўртасига қўйилади. Иккинчи қўл биринчи қўлнинг усига қўйилади ва 5 марта юқорига қараб ҳаракатлантирилади. Қоринга туртиш ўпкадаги ҳаво нафас йўлларидаги ёт жиемни суриб чиқаришга мажбурлаб, йўтал қўзғайди. Семиз одамлар ва ҳомиладор аёллар учун бошқа усуллар қўлланилади. Агар қоринга туртиш учун жабрланувчини қучоклаб олиш имкони бўлмаса ёки агар жабрланувчи ҳомиладор аёл бўлса, кўкракка туртки берилади. Агар гўдак бўғилган бўлса гўдакнинг юзини пастга қилиб тўнкарилади, унинг боши ва бўйнини ушлаб, бошини гавдасидан пастда қилиб, билак усчтига ётқизилади ва юзини пастга қилиб тўнкарилади. Сўнг орқасига 5 марта уриб-уриб, уни қўлга олиб сон устида тутилади. Иккинчи қўл кафти билан гўдакнинг кураклари ўртасига 5 марта кескин урибуриб кўйилади.
Нафас йуллари ёт жисмлари Хиқилдоқ, трахея ва бронхлар ёт жисмлари жуда қавфли қисобланади, айниқса 1—3 ёшгача болаларда куп учрайди. Улар тангачалар, тугмалар ва бошқа майда буюмларни огзига солади. Нафас олганда бу буюмлар қиқилдоққа тушиб, унда жойлашиб қолади ёки трахея, сунг бронхга тушади. Катталарда ёт жисмлар қиқилдоққа купроқ мает булганга тушиб қолиши мумкин. Хиқилдоқиинг ёт жисмлари. Ёт жиемнинг қиқилдоққа тушиши одатда нафас олишни қийинлаштиради (баъзан қисқа муддатли нафас тухташи кузатилади (овоз ёриги спазми сабабли), юз кукаради, талвасали йутал, ёш оқиши кузатилди. Бу симптомлар вақтинча йуқолади, сунг қайта пайдо булади. Овози бугилиб қолиши ва йуқолиши мумкин. Х,иқилдоқ кам торайганда нафас олиш ёрдамчи мускулларнинг нафас актида иштирок этиши қийинлашади. Хиқилдоқ куп торайганда қаракат қилмаган қолда нафас олиш қийинлашади ва ёрдамчи мускулларнинг нафас олишда иштироки кузатилади, тери кукаради, лаблар атрофида безовтали титраш, қиқилдоқ торайгандаги қаракатсизликда огиз атрофи кукариши сақланади, агарда харакат булса, кукариш бутун танага тарқалади. Нафас етишмовчилиги, безовталик ёки тормозланиш кузатилади. Агарда ёрдам курсатилмаса, бемор хушидан кетади, талвасалар кузатилади, нафас олиш тухтайди. Трахея ёт жисмлари талвасали йутал, юзнинг кукариши, қусиш билан юзага келади. Трахея тулиқ бекилса, нафас етишмовчилиги кузатилади. Ёт жисм овоз ёригида қисилиб қолса, асфиксия ривожланади. Кичик ёт жисм мувофиқ диаметрли бронхга тушиб, унда қолиб кетиши мумкин. Купинча бронхда яллигланиш жараёни ривожланади. Нафас йуллари ёт жисмларида биринчи ёрдам курсатиш Хиқилдоқ, трахея, бронхга ёт жисмлар тушганда тез ёрдам чақиртирилади ва бемор касалхонага ётқизилади. Биринчи дақиқаларда ёт жисмларни чиқариб ташлаш усулларини қуллаш керак. Ёт жисм йуталганда чиқиб кетиши мумкин, бунинг учун бемор йуталдан олдин чуқур нафас олиши керак. Бу қолатда нафас чиқиш одам хохишига боглиқ булмайди ва овоз ёриги ёпиқ булади. Нафас йуллари босими кескин кутарилади. Кейин овоз ёриги очилади ва упкадан келадиган нафас оқими ёт жиемни итариб чиқаради. Агар ёт жисм овоз ёригида жойлашган булса, чуқур нафас олиб булмайди. Унда упкада қолган қаво қисобига йуталиш зарур; гапириш, ёрдамга чақириш ёки чуқур нафас олиш бундай қолатда мумкин эмас. Агар бу усуллар ёрдам бермаса, унда иккита қул ёрдамида, алоқида зарба билан меъда соқасини босиши лозим ёки стул (суянчиги)га қорин билан олдинга эгилиш ва осилиш тавсия этилади. Бунда қорин бушлигида қосил буладиган юқори босим бу усул бажарилганда диафрагма орқали кукрак қафаси бушлигига утади. Бу эса уз навбагида, нафас йулларидаги ёт жиемнинг чиқиб кетишига сабаб булади. Катталарга ёрдам бериш Хаёт учун хавфли нафас олишнинг бузилиши ривожланганда (тери кукариши, тормозланиш, безовталиқ пульс тезлашиши) врач келгунча иккита усул бажарилади. Ёрдам берувчи шахе шикастланганнинг орқасидан кафти билан (билакка яқин) 3—4 марта куракнинг юқори учи тугрисидаги умуртқа қисмига зарба беради. Агар ёт жисм чиқиб кетмаса, ёрдам берувчи шикастланганни орқасида турган қолда, уни иккита қул билан ураб олади ва бир қулнинг муштумини беморнинг меъда соқасига жойлаштиради. Иккинчи қули кафти билан муштумини ёпиб, 3—4 марта беморни узи томонига сиқади, оддинга-орқага, настдан-тепага қаракат қилиб, зарбалар беради. 501 Болага биринчи ёрдам курсатиш. Боланинг нафас йулларидаги ёт жисмлар хаёт учун хавф тугдирганда болани оёгидан ушлаб кдска муддатга бошини пастга кдлиб турилади ва бир неча марта оркасига зарба берилади. Эмизикли болага ёрдам берувчи шахе унинг бошини пастга кдлиб, елкасидан ушлаб туриб кураклари орасига 3— 4 зарба беради. Шикастланганда хушдан кетган булса ва нафас олиш харакатлари булмаса, ёрдам берувчи огиздан-огизга усулида сунъий нафас бера бошлайди. Агар 2—3 марта хаво юборгандан кейин кукрак кафаси кенгаймаса, нафас йулларида ёт жисм жойлашган деб хисоблаш мумкин. Бу холатда нафас йулларидан ёт жисмни чикариб ташлаш учун ёрдам бераётган шахе беморнинг ёнида тиззага утириб ва уни узига каратиб агдаради ва кулидан ушлаб иккинчи кулининг кафти билан орка томонидан кураклар орасига 3—4 зарба уради, сунг беморни чалканчасига ёткизиб, ёт жисм огиз бушлигидан чикканни текширади. Агар ёт жисм огиз бушлигидан чикмаса, икки кули билан 3—4 марта меъда сокаси, олдинга, оркага ва пастдан юкорига йуналишда босилади. Сунг огзини очиб, бармок билан нафас йулларидан чикиб келган ёт жисмни олиб ташлайди. Кейин сунъий нафас берилади ва юрак массаж килинади. Ёт жисм нафас олиш йулларига тушганда уз-узига ва узгага биринчи ёрдам курсатишни буйич
Do'stlaringiz bilan baham: |
