Мавзу: Оилада тиббий маданият тушунчаси ва уни ташкил килишда ёш болаларга энага ва кексаларни парвариш килувчи мутахассиснинг вазифалари. Ёш болаларга энага ва кексаларни парвариш килувчи мутахассиснинг этика ва деонтологияси


Мавзу:Суяк синиш турлари ва унда биринчи ердам



Download 16,14 Mb.
bet37/62
Sana06.07.2022
Hajmi16,14 Mb.
#749962
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   62
Bog'liq
Уй хамшираси ишчи дастур 777

Мавзу:Суяк синиш турлари ва унда биринчи ердам.
Таянч-каракат пассив кием — скелет ва фаол кием — мускуллардан иборат. Скелет Скелет инсон организми асосини ташкил килиб, аъзоларни х,имоя килади, гавда тузилишини шакллантиради. У узаро тогайлар билан бириккан 200 дан ортик суяклардан ташкил топтан. То гай — каттик кайишкок тукима булиб, пишикдик ва эгилувчанлик мужассамлити зарур булган жойда жуда кераклидир. Суяклар, асосан, кул-оёкдарнинг найсимон суяклари мускуллар ёрдамида бошкарилаётган ричаг каби каракатланиб, организмнинг бир бутун каракатланишини таъминлайди. Баъзи суяклар ички аъзоларни кимоя килади, бопщаларининг таркибида эса кизил илик бор, бу ерда кон хужайралари косил булади. Суяк — бу эски хужайралар доимо янгилари билан алмашиб турувчи тирик тукимадир. Улар яхши холатда сакданиб туриши учун овкат билан бирга оксил, кальқий ва витаминлар, айникса, Д витаминини етарли даражада кабул килиш зарур. Суякнинг тузилиши унинг пишиклиги, енгиллиги ва эгилувчанлигини таъминлайди. Унинг тукимаси, асосан, кальқий ва магний тузлари билан мустаккамланган оксилдан иборат. Суякни ташки зич катламида кон ва лимфа томирлари булиб, ички кавати эса говаксимон тузилишга эга. Найсимон суякларнинг уртасида кон косил килувчи модқа — илик билан тулган қилиндрик бушлик мавжуд. С 1-бош суяги; 2-буйин умурткалари; 3-туш; 4-курак



Синишнинг турлари ва аломатлари. Ташқи механик таъсир натижасида суяклар бутунлигининг бузилишига – суякларнинг синиши дейилади. Синишлар травматик (шикастланиш натижасида) ва патологик ўсмаси натижасида бўлади. Деярли ҳар бир синиш мускулларни, нерв стволларини, қон томирларини ва кўпинча ички органларни зарарланиши билан кечади. Синишларнинг турлари: 1. Синиш текислигини суякнинг узунлик ўқига бўлган йўналишига қараб, синишлар бўлади. a) Кўндалангига синиш, қийшиқ синиш, винтсимон синиш, узунасига, бўлакли (майдаланиб) 2. Жойлашган жойига кўра: a) Эпифизар синиш – cиниш чизиғисуякнинг эпифиз қисмидан ўтган бўлиб, бундай синишнинг битиши қийин бўлади. Эпифизар синиш бўғим чиқиши билан кечади(синиб-чиқиш).Синиш чизиғи бўғим ичидан ўтганлиги сабабли битиши қийин бўлади. b) Метафизар синиш- синиш чизиғи суякнинг ғоваксимон қисмидан ўтган бўлади.Марказий ва периферик бўлакнинг силжиши билан кечади. c) Диафизар синиш – синиш чизиғи диафиз соҳасидан ўтган бўлади. 3. Синишлар тўлиқ ва тўлиқмас бўлиши мумкин. a) Агар синиш чизиғи бутун суяк бўйлаб ўтган бўлса,тўлиқ синиш дейилади. b) Агар суякнинг фақат бир қисми зарарланиб,бўлаклар силжимаса,тўлиқмас синиш дейилади. Суяклар синишининг қайси тури бўлишидан қатъий назар,уларни 2та катта турга бўламиз: очиқ ва ёпиқ синишлар.Агар суяклар синиши тери бутунлигини бузилиши билан бирга рўй берса, бундай синиш очиқ синиш дейилади.Агар тери бутунлиги бузилмаса, унда ёпиқ синиш дейилади. Бундан ташқари синишлар бўлаклари ажраган ва ажрамаган синишларга бўлинади. Баъзан синган бўлакларнинг иккиламчи ажраб кетиши кузатилади.Бунинг асосий сабаби шикастланганларни нотўғри транспортировка қилишдир. Синишнинг аломатлари: 1. Маҳаллий белгилар – оғриқ, суяк бўлакларининг силжиши ҳисобига шу соҳада деформақия кузатилади. Соғлом томон билан зарарланган соҳа солиштирилганда, бу белги аниқ кўринади. Зарарланган соҳа функқиясини бузилиши синган соҳада ҳаракат, яъни патологик ҳаракатни пайдо бўлиши кузатилади. Синган соҳани соғлом соҳага нисбатан калталаниши, синган соҳа пайпаслаб кўрилганда, шу соҳада ғирчиллаш(крепитақия) эшитилади. 2. Умумий белгилар – кучли оғриқ ҳисобига шок белгилари ривожланиши мумкин, жароҳатланган тўқимада ҳосил бўлган заҳарли моддалар қонга сўрилиб, буйрак функқиясининг бузилиши, тана ҳароратининг кўтарилиши кузатилади. Рентгенологик белгиларига кўра ташҳис қўйилади. Синишнинг асоратлари. 1. Суяк бўлакларининг нерв толаларини зарарланиши натижасида шок ва фалажланиш ривожланади. 2. Суяк бўлаклари қон томирларини зарарлаб, ташқи қон кетиш,тўқима ичи қон қуйилиши,анемия ривожланиши мумкин. 3. Синган соҳада инфекқия қўшилиб, шу соҳада флегмона, остеомиелит, сепсис ривожланиши мумкин. 4. Хаёт учун зарур органларни зарарланиши (мия, ўпка, жигар). 5. Ёғли эмболия. Синишларда биринчи тиббий ёрдам. Синишларда биринчи тиббий ёрдам кўрсатишдан мақсад: - шикастланиш натижасида рўй бериши мумкин бўлган оғир ҳолатларнинг олдини олиш (шикастланиш шоки, йирик қон томирлари ва нервларни, юмшок тўқималарни зарарланиши); - очиқ синишларда жароҳатга иккиламчи инфекқия тушишини олдини олиш, қон кетишини олдини олиш; - суякнинг синган бўлакларини бири-бирига нисбатан меъёрида туриши ва тинч туришини таъминлаш; Ёпиқ синишларда ҳаёт учун хавфли қон кетиш ва жароҳат инфекқияси каби ҳолатлар кам бўлади, шунинг учун биринчи тиббий ёрдам тахтакач (шина) ёки қўл остидаги воситалар ёрдамида иммобилизақия қилинади. Агар ёпиқ синиш шикастланиш шоки билан асоратланган бўлса, оддий шокка қарши чоралар қилинади: иситиб ўраб қўйиш, шприқ-тюбик ёрдамида наркотик моддалардан инъекқия қилиш, иссиқ чой ичириш ва х.к. Тахтакач қўйишдаги асосий қоидалар: 1. Тахтакач қўйилаётган жойга мос қилиб, 2 та бўғимни қамраб олиши керак – шикастланган жойнинг юқорисидан ва пастидан; елка ва сон суяклари синганда 3так бўғимни қамраб олиши керак. 2. Тахтакачлар етарли даражада мустаҳкам, иложи борича юмшоқ ва уларни қўйишда қулай бўлиши керак. 3. Тахтакачни ўлчами соғ томондан ёки ёрдам кўрсатувчининг ўлчами бўйича ёки синган соҳани сантиметрли лента ёрдамида ўлчаб олинади. 4. Тахтакачлар кийим устидан оёк–кийим устидан куйилади, суяклар туртиб чиккан жойларга, ботмаслиги учун пахта куйилади. 5. Тахтакачни маҳкамлаш юмшоқ бинтлар ёрдамида чеккадан марказга қараб, эҳтиётлик билан қилинади. 6. Тахтакач қўйиб бўлингач, шикастланганни ўраб қўйиш керак. 7. Тахтакачлар функқионал жиҳатдан қулай ҳолатда қўйилади (қўллар учун – елка бўғимидан ёйилган ва тирсак бўғимидан 90 * букилган ҳолатда; оёқлар учун чаноқ – сон бўғимида ёйилган ва тизза бўғимидан бир оз букилган, товон болдирга перпендикуляр ҳолатда). Вактинчалик иммобилизақия қилиш учун қўл остида бўлган материаллардан фойдаланиш мумкин (ёғочлар, тахталар, тунука, чўплар). Баъзан ҳеч нарса топмаганда, қўлларни танага, оёқларни бир – бирига боғлаб қўйиш мумкин. Очиқ синишларда биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш қон оқишни тўхтатишдан бошланади, жароҳатга асептик боғлам қўйилади ва тахтакачни жгутни бўшатиш ёки бошқа жойга кўчириш мумкин бўлиши учун. Болаларда суякларнинг синиши ва уларни даволаш хусусиятлари Болалар суяги эластик бўлганлиги суяк усти пардасининг мустахкамлиги ва ўсиш зонасини бўлишлиги сабабли синишлар ўзига хос булган хусусиятларга эга. Кўпинча болаларда суяк усти пардаси остида синиш (суяк усти пардаси бутун қолади), яъни «яшил новда» типидаги синиш, чала синиш, эпифизиолиз учрайди. Чала синиш – қийшиқроқ суякларнинг диафиз соҳасида учрайди (билак ва тирсак суяклари). Бунда суякнинг қавариб чиққан томони синиб, ботиқ томони нормал ҳолатда қолади. Эпифизиолиз – синиш чизиғи ўсиш зонасидан ўтган бўлса, эпифизиолиз дейилади. Даволаш. Болаларда суякларнинг синиши консерватив усулда даволанади. Маҳкамловчи боғламлар қўйилади. Гипс лонгетлари ёрдамида иммобилизақия қилинади. Болаларнинг ёши, синган жойи ва синиш характерига кўра уни даволашда чўзиш усули қўлланиши мумкин (лейкопластирли ёки суякни тортиш). Суякни тортиш 5-7 ёшдан ошган болаларга, лейкопластирли чўзиш 3 ёшгача булган болаларга қўлланилади.Оператив даволаш бир неча марта ёпик репозиқия ёрдам бермаганда қўлланилади. Бўғимларнинг чиқиши, турлари ва белгила
Суяк синиши Суяк синиши — суяклар бутунлигининг бузилиши. Суяк синиши тугма ва орттирилган булиши мумкин. Тугма суяк синиши кам кузатилиб, улар одатда суяк мустах,камлигини камайтирадиган турли хил наел касалликларида учрайди. Орттирилган суяк синиши суякка механик кучнинг таъсири натижасида содир булади. Хаддан ташкари куч таъсирида (йикдлиш, зарба, уктегиш ва х,.к.) травматик суяк синиши юзага келади, суяк мустах,камлиги камайиши билан боглиқ касалликпарда (остеомиелит, шиш, баъзи бир эндокрин касалликлар) суяк синиши унча катта булмаган куч таъсирида ёки узузидан пайдо булади. Бундай суяк синиши патологик дейилади. Патологик суяк синиши х,атто уйку вактида кам содир булиши мумкин. Бундай суяк синишида кам биринчи ёрдам травматик суяк синиши каби курсатилади. Суяк синишда суяк шикастланиши билан биргаликда уни ураб турган юмшок тукималарга кам зарар етади ёки атрофдаги мускуллар, томирлар, нервлар шикастланиши мумкин. Бирор шикает таъсирида тери йиртилиб, синган суяк теридан чикиб колса, очик суяк синиши, терига шикает етмаса ёпик суяк синиши дейилади. Баъзида шикастланган киши синаётган суякнинг карсиллаганини эшитади, бундан сунг кулоёкнинг харакати даркол узгаради, масалан иккита болдир суяги синганда болдир уртасида узгача харакатчанлик пайдо булади. Енгилрок жарохат, масалан оёк-кул ёки бугим лат ейишидан фаркли улароқ суяк синишида функқия даркол бузилмайди, аста-секин намоён булади. Бирок истиснолар кам булиши мумкин, айникса тулик булмаган суяк синишларда. Тулик суяк синишида (айникса, кул ва оёк шикастланганда) баъзан катта кон томирлар, нервларнинг шикастланиши натижасида куп кон кетади. Бармокдаручи окариб, оёккафтлари музлайди, сезиш хусусияти йуколади, бу аъзолар каётий функқиясининг йуколишига олиб келиши мумкин. Бир катор суяк синишларда ён атрофдаги аъзолар шикастланади. Масалан, ковургаларнинг синиши, упканинг шикастланиши (кон туфлаш)га сабаб булади. Орка миянинг эзилиши натижасида кул ёки оёкнинг фалаж булиб колиши, умуртка погонаси синганлигининг дастлабки белгисидир. Тос суяги синганда — ковук шикастланади (сийдикда кон пайдо булади). Суякнинг битиши мураккаб биологик жараён булиб, суяк булакларининг юмшок кадок косил Киладиган ёш бириктирувчи тукималар билан битишидан бошланади. Юмшок кадок кейинчалик суяк кадогига айланиб, суяк булакларини мустаккам бирикгиради. Суяк булаклари бир-бирига яхши жипелашган булиб, кимирламай турса, тез битади. Суякнинг битиш муддати кайси суякнинг синишига боглик. Кул бармокдарининг суяклари энг киска вактда (2—2,5 кафтада), сон суягининг буйни эса анча кеч (6 ойда) битади. Синган суяк булакларининг бир-биридан узокдашиб, улар орасига юмшок тукималар кириб колиши ва суякнинг куп кимирлаши натижасида суяк узок вактгача ёки умуман битмайди. Суяк булаклари урнидан анчагина кузр алганда хам суяк битиши мумкин, лекин бунда синган оёк-кул суяклари кингир-кийшик битиб, калта булиб колади. Суякларнинг битиш жараёни, айникса очик синишларда бузилади, чунки суякка инфекқия тушиб, йиринг бойлаши мумкин. 142 Суяк синишида биринчи ёрдам 1. Биринчи ёрдам курсатиш вактида ёпик суяк синишда оёк-кулларнинг узгарган шаклини тугрилаш ёки очиқ суяк синишда — теридан чикиб колган суякни кайта урнига солиш ярамайди. 2. Шикастланган кишини зудлик билан касалхонага олиб бориш зарур. 3. Ишончли транспорт иммобилизақиясини таъминлаш, очиқ суяк синишда эса жарохдтга стерил бошов куйиш лозим. 4. Кучли кон кетишида уни тухтатиш чораларини куриш зарур, масалан, кон тухтатувчи жгут ёрдамида. 5. Транспортировка учун беморни иссик кийинтириш керак булса, шу холда шикастланган оёккулни ураб куйиш ёки устига кийим ташлаб куйиш (кулни пальто тагига ва х-к.) зарур. Беморни ечинтириш лозим булса, кийимни аввал COF кулдан, сунгра шикастланган кулдан ечиш керак; кийимни кийдириш эса тескари кетма-кетликда амалга оширилади. Шикастланган кишини якин масофаларга замбилда олиб борган маъкул. Ихтисослаштирилган ёрдам. Синган суяк булаклари урнига туширилгандан сунг уларни то суяк битгунча гипс боглов ёки махсус аппарат ёрдамида тугри холатда жой-жойига солинади. Баъзи холларда операқия килиб, синган суякларни каттик килиб, ушлаб туриш учун турли хил металл мосламалар кулланади. Тугри куйилган гипс бир оз вакт уггач шикастланган аъзо шишиши туфайли сал синади. Борди-ю, гипс каттик сикиб куйилиши натижасида кисилиш белгилари пайдо булса, шифокорга мурожаат килиш лозим. Узок вакт босилиш синдроми Узок вакт босилиш синдроми оёк-куллар (купинча оёкдар)нинг ер, огир нарсалар остида узок


Download 16,14 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   62




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish