Mavzu: o ’ tish davri va bozor iqtisodiyoti

Uning tovar birjasi, fond 
birjasi, valyuta biijasi, mehnat biijasi singari turlari keng tarqalgan. 
Tovar birjasi - oldindan belgilangan qoidalar asosida ulgurji savdoni tashkil 
etish shakli. 
Fond birjasi - qimmatli qog‘ozlar oldi-sotdisi bo‘yicha rasmiy jihatdan tashkil 
etilgan va muntazam amal qiluvchi bozor shakli. 
Valyuta birjasi - milliy valyutalar kurslari bo‘yicha ularning erkin oldi-sotdisi 
amalga oshiriladigan, rasmiy jihatdan tashkil etilgan bozori shakli. 

---

27 
Mehnat birjasi — ishchilar va tadbirkorlar o‘rtasidagi ishchi kuchini oldi-sotdi 
bitimini tuzishda vositachilikni amalga oshiruvchi va ishsizlarni ro‘yxatga oluvchi 
muassasa. 
Birjada ishtirokchilar tomonidan tovar ayirboshlash to‘g‘risidagi bitimlar 
tuziladi, lekin tovarni yetkazib berish va uning haqini to‘lash birjadan tashqarida 
yuz beradi. Bunda tovaming egasi va xaridorlari qatnashishi shart emas. Ular 
nomidan ishni brokyerlar (dallollar) yuritadi. Broker (makler) - bu tovar, fond va 
valyuta birjalarida oldi-sotdi bitimlarini tuzishda vositachilik qiladigan shaxs yoki 
maxsus firma. Ular odatda mijozlar topshirig‘iga ko‘ra va uning hisobiga ish 
yuritadi, kafolat beruvchi hisobiga o‘z nomidan savdo bitimlari tutishi ham 
mumkin.
Birjaning yana bir xususiyati shundaki, bu yerda hali ishlab chiqarilmagan, 
lekin tayyorlanishi aniq bo’lgan, oldin sotib olinib, egasi ixtiyoriga kelib 
tushmagan tovarlar ham sotiladi. 
Birjalar ixtisoslashgan yoki universal bo‘lishi mumkin. Ixtisoslashgan birjalarda 
ayrim turdagi yoki bir guruh tovarlar, universal birjalarda har xil tovarlar sotiladi. 
Auksion - alohida xususiyatlarga ega bo’lgan tovarlarni sotish uchun muayyan 
joylarda tashkil qilingan maxsus kim oshdi savdo muassasasi. Auksionda savdo 
tovarlaming nisbatan cheklangan ro‘yxati bo‘yicha, ommaviy sotovga qo‘yish 
yo'li bilan o‘tkaziladi. Auksion e’lon qilingan vaqtda va ma’lum davrda 
o'tkaziladi. Bunda tovarlaming bozorga kelib tushish mavsumi va hajmi hisobga 
olinadi. Auksion savdosida namuna tovarlar ro‘yxatda ko‘rsatilgan tartibda 
savdoga qo‘yiladi, xaridorlar orasida eng yuqori narxni taklif qilgan kishi tovami 
sotib oladi. Auksionlarda san’at asarlari, noyob buyumlar, kolleksiyalar ham 
sotilishi mumkin. 
Savdo yarmarkasi - muayyan belgilangan vaqtda va joyda o'tkaziluvchi hamda 
o’tkazilish jarayonida ulgurji savdo bitimlari tuziluvchi tovar namunalari 
ko‘rgazmasi.