Mavzu: Nutqning aniqligi, mantiqiyligi va sofligi

inontiradi. Boshqa so`zlar bilan aytganda, haqiqatda nutqning ta’sirchanligini bu omillarning o`zaro muvofiqlashtirilgan jamlamasi ta’minlaydi. Zero, so`z (verbal vosita) va tana harakatida (noverbal vosita) o`z ifodasini topadigan notiq xatti-harakati uning shaxsini belgilovchi va ichki qoida va ti-zimlarga bo`ysunuvchi ichki jarayonlarning natijasidir».

• inontiradi. Boshqa so`zlar bilan aytganda, haqiqatda nutqning ta’sirchanligini bu omillarning o`zaro muvofiqlashtirilgan jamlamasi ta’minlaydi. Zero, so`z (verbal vosita) va tana harakatida (noverbal vosita) o`z ifodasini topadigan notiq xatti-harakati uning shaxsini belgilovchi va ichki qoida va ti-zimlarga bo`ysunuvchi ichki jarayonlarning natijasidir».
• «Notiqning auditoriya oldiga har qanday chiqishi ma’lum axborotni uzatish, o`z fikr va g’oyalarini tinglovchilar ongiga yetkazishdan iborat. Ularni qabul qilish, tushunish esa tinglovchining hayotiy tajribasiga, ehtiyojlari va qiziqishlariga, istak va kayfiyatiga bog’liq. Uzatilayotgan axborotning tinglovchi tomondan qabul qilinishi bir qator subyektiv faktorlarga bog’liq.
• Avvalo, bu - tinglovchining eshitishga va axborotni qabul qilishga ichki tayyorgarligi, moyilligi. Ichki tayyorlikka, mayliga qarab kishi o`ziga yetkazilayotgan axborotga salbiy yoki ijobiy munosabat bildiradi, uning ongi va his-tuyg’ulari faolligi oshadi yoki susayadi».
• «Ba’zan shunday bo`ladiki, mazmunan boy, shaklan qiziq ma’ruza ham tinglovchilarda chuqur qiziqish uyg’otmaydi. Sababi shundaki, odamlarning diqqatini jalb etish, ma’ruza yoki suhbatga qiziqtirish uchun haq gaplarni, aniq dalillarni izchillik bilan bayon etishning o`zi kifoya qilmaydi. Tinglovchilarni eshitishga ruhan tayyorlash zarur, ya’ni ularni tor nuqtai nazarlari doirasidan chiqarish kerak bo`ladi.

Tinglovchini o`z nuqtai nazari doirasidan chiqarish-ning vositalaridan biri - inson tafakkuriga xos bo`lgan axborotni assosiyali o`zlashtirish qobiliyatidan foyda-lanishdir. Notiq tinglovchilarga ma’lum bo`lgan voqyea-hodisa, faktlardan oqilona foydalansa, ularning hayotiy tajribasi, bilimlariga tayansa, ularda ko`tarilgan muam-molarni tushunishga moyillik uyg’otishi osonlashadi.

• Tinglovchini o`z nuqtai nazari doirasidan chiqarish-ning vositalaridan biri - inson tafakkuriga xos bo`lgan axborotni assosiyali o`zlashtirish qobiliyatidan foyda-lanishdir. Notiq tinglovchilarga ma’lum bo`lgan voqyea-hodisa, faktlardan oqilona foydalansa, ularning hayotiy tajribasi, bilimlariga tayansa, ularda ko`tarilgan muam-molarni tushunishga moyillik uyg’otishi osonlashadi.
• Notiq bilan auditoriya o`rtasida muloqot o`rnatili-shiga tinglovchilar psixologiyasining ayrim xususiyatlari ham ta’sir qiladi. Ba’zan o`z sohasini yaxshi bilgan mutaxassis ham auditoriya oldida o`zini yo`qotib qo`yadi, natijada tinglovchilar ham, nutq so`zlovchi ham qoniqish his qilmaydilar. Sababi shundaki, har qanday auditoriya notiqqa alohida talablar bi­lan yondoshadi va ma’lum ma’noda unga ruhiy ta’sir o`tkazadi.
• Notiqda tinglovchilar yetakchini ko`radilar va notiq tashabbusni qo`ldan bermasligi, qanchalik hayajonlanma-sin, tinglovchilar oldida o`zini dadil tutishi, qat’iy ovoz bilan gapirishi kerak».
• Tinglovchiga emosional ta’sir o`tkazishga muvaffaq bo`lish esa notiqning yutug’i hisoblanadi. Bu haqda mashhur rus notig’i prof. V.O.Klyuchkovskiy shunday degan edi: «Jamoat orasida gapirganimizda tinglovchilarning qulog’iga, aqliga murojaat qilmang, shundoq gapiringki, ular sizni tinglab turib, so`zlaringizni eshitsin, pred-metlarni siz bilan ko`rib, sizning holatingizga kirish-sin. Tinglovchilar sizning tasviringizsiz ham aqli, yuragi, fikri bilan shu predmetni yaxshiroq kuzatadi.