Мавзу: Нутқ услублари мавзусини ўтиш орқали ўқувчиларда тўғри нутқ

Kumush choyshab yopib dalalar,

Qor qo‘ynida uxlab yotadi,

Ufqlarga qizil hol tashlab,

3arsoch yozib quyosh botadi.

Goh bulutlar ko‘kda yastanib,

Erga oq yaproqlar qo‘yadi.

Izg‘irinlar o‘ynab-quvnashib,

YAproqlarni quchib suyadi.

Gox uzoqdan oq — zar ko‘ylakda,

Ko‘rinadi tog‘lar, tepalar,

Goh cho‘zilib quyuq o‘rmonlar,

Ko‘z o‘ngidan asta o‘tarlar...

CHechaklar, maysalar, chamanlar

YAshnagandir bahor kunlari.

YUlduzlar-la to‘lib kulgandir,

Bu qirlarning oltin tunlari.

Oltin dengiz kabi bug‘doylar,

Quyoshning nuridan emgandir...

Shoir quyosh nurini, tog‘, tepalarni qoplagan qorni, tunni, bug‘doyzorni oltinga qiyoslaydi. Bunda oltinning qiymati emas, faqat rangi e’tiborga olinadi. Umuman, tasvirda oltin, kumush, zar, uqa kabi so‘zlarni ko‘p istifoda qilish Uyg‘un she’riyatiga xosdir.

Badiiy uslubga xos yana bir xususiyat takrorlar «ortiqcha» ishlatilgan so‘zlarning bo‘lishidir. «Oq oydin kechalar, oppoq oydin kechalar...» (Qo‘shiqdan); «Tong yaqin, tong yaqin, oppoq tong yaqin» (G‘. G‘ulom) kabi. Bunday so‘z qo‘llash boshqa uslublarda deyarli uchramaydi. Takror va ortiqcha so‘z ishlatishdan maqsad o‘quvchini hayajonlantirish, unga zavq bag‘ishlashdir. Demak, bu «ortiqchaliklar», takrorlar uslubiy vazifalarni o‘tagani uchun ham ularning ortiqchaligi sezilmaydi.

Ba’zan nutqda ko‘tarinkilik, obrazlilik, nazokatni ta’minlash uchun hozirgi o‘zbek tilida hamma birday tan olgan, adabiy norma sifatida ko‘pdan qo‘llanib kelayotgan so‘zlar (yog‘och, dunyo) bo‘lgani holda tildan allaqachonlar chiqib ketgan so‘zlar (og‘och, ochun) nutqqa olib kiriladi: