Мавзу: Нутқ маданияти фанининг предмети ва вазифалари



Download 150,91 Kb.
bet6/32
Sana06.01.2022
Hajmi150,91 Kb.
#320845
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   32
Bog'liq
Мавзу Нут маданияти фанининг предмети ва вазифалари (2)

Sharqda notiqlik san`at.


Musulmon Sharqda nutq- va`z, notiq-voiz deb yuritilgan.

IX-XV asrlarda yashagan Xorazmiy, Farog’iy, Forobiy, Ibn Sino, Beruniy, Qoshg’ariy, Navoiy kabi ulug’ siymolar O`rta Osiyo xalqlarining dunyo madaniyati taraqqiyotida oldingi saflarda bo`lishi uchun xizmat qilganlar. Sharq tarixida Uyg’onish davri hisoblangan bu davrda notiqlik san`ati ham rivojlangan. Abu Nasr Forobiy (837-950) Ibn Sino (980-1037) kabi olimlar mashhur notiq ham bo`lganlar.

XI asrda Kaykovus tomonidan yaratilgan “Qobusnoma” da ham (1082- 1083) notiqlik ulug’langan. 44 bobdan iborat bu asarning 6,7-boblari so`z odobi haqidadir deb nomlangan.

Beruniy “Geodziya”, Abu Abdulloh al- Xorazmiy “Mafotih ul-ulum” (“Ilmlar kaliti”) asarlarida bu san`atga alohida e`tibor berganlar.

Abu Nasr Forobiy to`g’ri so`zlash, mantiqiy xulosalar chiqarish, go`zal nutq tuzishda leksikologiya, grammatika, mantiqning ahamiyati katta ekanligini ta`kidlaydi. Olim bilimlarning birinchisi jismlar va hodisalarga ism berish, ikkinchisi grammatika (jismlarga berilgan ismlarni tartibga solishni) uchunchisi mantiq (xulosa chiqarish uchun darak gaplarni joylashtirish) dir deb

fikr yuritadi. Birincvhisi ism beruvchi til haqida ilmlar, ikkinchisi natijalarni ifodalaovchi hikmatli so`zlar va nutq qanday tuzishni o`rgatadi, uchinchisi xulosalar yordamida yangi narsalarni bilib olishni o`rgatadi.

O`rta Osiyoda Voiz Muhammad Rafi` (“Abvobul jinon”), Voiz Qazviniy (“Zilolu maqol”), Voiz Shirvoniy (“Ahsanul ahodis”), Muhammad Bobur binni Muhammad Voiz (“Hidoyatul-taqvim”), Qudrati Sindiy (“Anisul- voizin”), Mulla Kala Voiz Samarqandiy (“Ravzatul-voizlik”), Qozi O`shiy (“Miftoxun-najjoh”-“So`zning kaliti”) kabi mashhur notiqlar yetishib chiqqan. Shveysar olimi Adam Mesning ma`lumotiga ko`ra, avval podsholar el oldiga chiqib, davlat tuzumi, o`z siyosatlari kabi mavzularda nutq so`zlashi lozim bo`lgan. Ularning nutq matnlarini saroydagi devonul insho xodimlari yozib bergan. Juma kuni nutq so`zlash shart bo`lgan. Vaqtlar o`tishi bilan bu ish maxsus so`z ustalariga topshirilgan.

Mavlono Fahriddin Ali Safiyning “Latoyifut-tavoyif” asarida Mavlono Irshod haqida bir hikoya keltiriladi. H.Boyqaro Sheroz shohi Shijo` oldiga munozara olib borish uchun Mavlono Irshodni yubordi. Notiq bu vazifani sharaf bilan uddalaydi. Masjidi Jomeda nutq so`zlab, hammani yig’latadi, so`ng hammani kuldiradi.

Yana mashhur notiqlardan biri farg’onalik notiq Qozi O`shiydir. U O`sh shahrida qozilik lavozimida ishlagan. Erondagi Siyiston viloyati xalqi qattiqqullik bilan dong chiqargan edi. Qozi O`shiy ular ko`ngliga so`z topib , xalqning mehr xazinasini ochadi va hurmatga sazovor bo`ladi. Navoiy zamonasida yashagan uch notiq haqida ma`lumotlar bor.


Download 150,91 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   32




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish