Мавзу: Нутқ маданияти фанининг предмети ва вазифалари

 

Demosfen (384-322) 

Eramizdan  avvalgi  384  -  yilda    Afinada  dunyoga  kelgan  buyuk  notiq 

Demosfen  o`z  umrini  Vatanining  gullab-yashnashiga  bag’ishlagan  ulug’  davlat 

arbobi  edi.      Otasining  ismi  ham  Demosfen  bo`lib,  qurol-yaroq  ustaxonasining 

egasi  edi.  Bo`lajak  notiq  5  yoshga  to`lganida  otasi  vafot  etadi.  Demosfen  va 

singlisiga  otasidan  katta  meros  qoladi.  Ammo  ular  kichkina  bo`lganligi  sababli 

meros  va  bolalar  tarbiyasi  tog’asiga  topshiriladi.  Barcha  boyliklarni  qo`lga 

kiritgan tog’asi Demosfen tarbiyasi bilan qiziqmaganligi uchun u nimjon bo`lib 

o`sadi.  Bo`lajak  notiq  voyaga  yetgach  merosni  tog’asidan  talab  qiladi.  Ammo 

tog’asi  unga    me’rosni  to’liq  qaytarib  bermaydi.  Merosni  tog’asidan  to`liq 

ololmagan  Demosfen  uni  sud  orqali  undirib  olishga  qaror  qiladi.  Sudda 

muvaffaqiyat  qozonish  uchun  Afina  davlati  qonunlarini,  ravon  so`zlash, 

davosining  to`g’riligiga  kishilarni  ishontirish  uchun  notiqlik  san`tini  o`rganadi. 

Zamonasining meros ishlari bo`yicha mashhur advokati bo`lgan Isey  maktabida 

4  yil  ta`lim  oladi.  Eramizdan  oldingi  V  asrda  yashagan,  Pelopan    urushida 

ishtirok  etgan  va  uning  tarixini  yozgan    Afina  tarixchisi  Fukididnin,  faylasuf  

Platonning asarlarini puxta o`rganadi. Fukidid asarlarini 8 marta qayta ko`chirib 

yodlab oladi. O`qishni tugatgach, vasiylari bilan  sudlashadi va sud 5 yil davom 

etadi.  Dastlab  bo`lajak  notiq  muvaffaqiyatsizlikka  uchraydi.  Chunki  uning 

tovushi juda past bo`lib, bir oz duduqlanar, “r” harfini talaffuz etolmas, mujmal 

gapirar  edi.  Avval  boshqalarga  sudda  so`zlanadigan  nutqning  matnini  yozib 

beradi. So`ng o`z nutqi ustida tinimsiz ishlaydi. Yekasini qimirlatib turish odati 

bo`lib,  ko`pchilik  orasida  o`zini  to`g’ri  tuta  bilmas  edi.  Demosfen  bu 

kamchiliklarni  astoydil  tugatish  uchun  ter  to`kib  ishlaydi.  Birinchi,  ikkinchi 

nutqi  ayanchli  holda  tugaganligi  sababli    uzoq  muddatli  tinimsiz  mashq  qiladi. 

Mana  shu  mehnatlari  samarasida  mashhur  notiq  bo`lib  yetishadi.  Lekin  hech 

qachon  tayyorgarliksiz  nutq  so`zlamaydi,  oldindan  yozib  qo`yilgan  matnni 

yodlab olar, har bir so`z ustida puxta o`ylar, jumlalarni aniq va chiroyli tuzishga 

---

 

11 

harakat  qilar  edi.  U  hech  vaqt  bo`lmag’ur  safsatalarni  yoqtirmas,  xotirjamlik 

bilan  tinglovchilarning  fikrini  o`ziga  tortar  edi.  30  yoshli  Demosfen  davlat 

ishlarida  ham  faol  qatnashadi.  Vatanining  dushmani  –  makedoniyalik  podsho 

Filippga  qarata  nutq  so`zlaydi.  Afina  Makedoniya  rahbarligiga  o`tkach  uning 

dushmanlari  bosh  ko`taradi.  Xalq  partiyasi  Demosfenning  vatanparvarligini 

qadrlab uni “Oltin gulchambar” bilan taqdirlashga tavsiya etgan edi.  Bu qarorga 

Makedoniya  tarafdorlari  qarshi  chiqadi.  Mashhur  notiq  Esxil  majlis  qarori  

ustidan  sudga  ariza  yozadi  va  Demosfenni  qoralab  so`zga  chiqadi. 

“Gulchambar”ni  himoya  qilish    maqsadida  so`z  olgan    Demosfen  Vatanining 

gullab-yashnashi  uchun  tinmay  kurashganini,  Esxilning  sotqinligini  yorqin 

nutqida  obrazli  tarzda  tasvirlab  beradi.  Sud  hukmiga  ko`ra  Esxilga  katta 

miqdorda  jarima  solinib,  Afinadan  badarg’a  qilinadi.  Biroq  Makedoniya  bilan 

Afina  o`rtasida  boshlangan  urushda  afinaliklar  mag’lub  bo`ladi.  Demosfen 

sirtdan  o`limdan  mahkum  etiladi.  U  Kalavri  oroliga  qochib  borib,  Poseydon 

obodatxonasiga  yashirinadi.  Dushmanlari  unga  bo`lmag’ur  va`dalar  berib 

Antipatra  huzuriga  olib  bormoqchi  bo`ladi.  Bu  yovuz  niyatni  vahmlagan  notiq 

zahar  ichib  (uyiga  xat  yozish  bahonasida,  ibodatxonaning  ichkarisiga  kirib) 

eramizdan oldingi 322 -  yil  dunyodan o`tadi.