Mavzu. Nuklein kislotaning genetik roli

Р
С
5
С
4
С
3
С
2
С
1
Асос
Р
С
5
С
4
С
3
С
2
С
1
Асос
Р
Асос С
1
С
2
С
3
С
4
С
5
Асос С
1
С
2
С
3
С
4
С
5
Р
Р

---

xromosomaning tsentromer qismida joylashib, uning bo’linishida va o’zaro 
bog’lanishida ishtirok etadi. 
Tabiiy manbalardan ajratib olingan DNKlarning nukleotid tartibini o’rganish 
natijasida AQSH olimi CHargaff va rus akademigi A.N.Belozerskiylar qator 
miqdoriy qonuniyatlarni aniqladilar. Bu qonuniyatlar quyidagicha ifodalanadi: 
1.
DNK molekulasidagi purin asoslari, adenin va guanin molyar 
kontsentratsiyasini yig’indisi pirimidin asoslari-tsitozin va timinning molyar 
kontsentratsiyasi yig’indisiga teng: 
Pur=Pir yoki
1



Т
Ц
Г
A
2.
Adeninning molyar kontsentratsiyasi timinnikiga, guaninniki esa 
tsitozinga teng: 
A=T, G=TS yoki 
1

T
A
; 
1

Ц
Г
3.
DNK zanjiridagi 6-aminoguruhli asoslar miqdori 6-ketoguruhli asoslar 
miqdoriga teng, ya’ni adenin va tsitozin molyar kontsentratsiyalarining yig’indisi 
guanin va timin molyar kontsentratsiyalari yig’indisiga teng: 
A+TS=G+T yoki
1



T
Г
Ц
A
4. 
Guanin bilan tsitozin molyar kontsentratsiyalari yig’indisining adenin bilan 
timinning (DNK molekulasida yoki uratsil RNK da) molyar kontsentratsiyalari 
yig’indisining nisbati turli manbalardagi nuklein kislotalarda turlicha bo’ladi. Bu 
spetsifiklik koeffitsienti deb ataladi va 
)
(
У
Т
А
Ц
Г


shaklida ifodalanadi. 
Agar, 
Т
А
Ц
Г


ning qiymati birdan kam bo’lsa, bunday DNK AT tipga, agar 
uning qiymati birdan katta bo’lsa, GTS tipga kiritiladi. 
Yuksak o’simliklar va hayvonlar DNKsi AT tipga mansub, zamburug’lar, 
suvo’tlar va bakteriyalarning DNKsi ko’pincha GTS tipga mansub. Bu 
ko’rsatkichlarni o’simlik, hayvon va mikroorganizmlarni taksonomik qatorini 
aniqlashda foydalanish mumkin. 

---