Mavzu: Noruda foydali qazilmalarni ochiq usulda qazib olishda portlatish ishlarini atrof- muxitga ta’siri

Mavzu: Noruda foydali qazilmalarni ochiq usulda qazib olishda portlatish ishlarini atrof- muxitga ta’siri.

Noruda foyfali qazilmalar

NORUDA (NOMETALL) FOYDALI QAZILMALAR sanoat va kurilishda tabiiy holatda yoki turli xil ishlov berilgandan keyin foydalaniladigan , shuningdek , ulardan nometall elementlarni yoki ularning birikmalari ajratib olinadigan yonmaydigan qattiq togʻ jinslari yoki minerallar.

Noruda foydali qazilmalar turi yuzdan ziyod. Qazib olish va ulardan foydalanish boʻyicha eng muhim xom ashyolar qatorida turadi. Noruda foydali qazilmalarning hozirga qadar sistemalashtirilgan yagona tasnifi yoʻq. Odatda foydalanish sohasiga qarab 4 guruhga boʻladilar: konchilik-kimyo hom ashyosi — apatit, galit, tugʻma oltingugurt, oltingugurt kolchedani, barit, tabiiy tuz va boshqa (bularning aksariyatidan mineral oʻgʻit ishlab chikariladi); konchilik-metallurgiya xom ashyosi — oʻtga chidamli materiallar ishlab chiqarish, flyus si-fatida ishlatiluvchi qoliplash materiallari (gil va qumlar); qurilish materiallari — noruda qurilish ma-teriallari, keramika va shisha xom ashyosi, bogʻlovchi materiallar uchun xom ashyo, mineral boʻyoklar, issiklik va shovqin oʻtkazmaydigan materiallar; nometall ruda xom ashyosi — texnik kristallar (olmos, pyezokvars, Islandiya shpati, muskovit, agat va boshqalar), qimmatbaho va zebu ziynat buyumlari yasashda ishlatiladigan toshlar (zargarlik olmosi, zumrad, yoqut, topaz, malaxit, feruza, kahrabo va boshqalar); bu toifaga yana, odatda, asbest, talk, grafit, korund, najdakni ham kiritadilar. Texnika taraqqiyoti jarayonida Noruda foydali qazilmalar. Tarkibiga tobora yangi togʻ jinslari va minerallar
qoʻshilib bormoqda.
Portlatuv ishlari — tabiiy (tog jinsi, yogʻoch, muz) yoki sunʼiy (tosh, gʻisht, beton devor, metallar va boshqalar) materiallarni koʻporish, siljitish, ularning tuzilishi yoki shakl oʻzgarishini tekshirish maqsadida xalq xoʻjaligida bajariladigan ishlar. Portlatuv ishlari portlovchi moddalar va zaryad yordamida bajariladi. Portlovchi moddalarni qoʻporiladigan obʼyekt orasiga joylashtirish uchun unda, odatda,
oldindan burgʻilab boʻshliq (shpur, kamera) qaziladi.
Ochiq kon ishlarida portlatish ishlarining atrof- muxutga
ta’siriga etibor beradigan bo’lsak :

• Ishchilarning sog’ligiga ta’siri (portlash energiyasi oqi-batida zarartegishi ) maxsus joyda utib turishi zarur.
• Yaqin atrofdagi texnikalarga ta’siri (portlashdagi tog’ jinsini texnikaga kelib tegishi ) ma’lum bir masofaga qoyish kerak .
• Kon joylashgan joyga yaqin axoliga yuqori chastotali tolqinlarni yoki changlarni yetib borishi.
• Eng etiborga moyil tomoni konning uziga yetadiga zarar (Ударный вална).

5. Ekalogiyaga ta’siri (zaxarli gazlarning ajralib chiqishi ).
6.Foydali qazilmaga ta’siri (foydali qazilmani yuqori tem-
peratura va bosm natijasida yemirishi).

E’tiboringiz uchun raxmat!

Foydаlаnilаdigаn аdаbiyotlаr ro‘yxаti. Аsosiy аdаbiyotlаr
1. Sаgаtov N.X. “Kon ishi аsoslаri”. O‘quv qo‘llаnmа. Toshkent: TDTU, 2005y.112bet.
2. Sаgаtov N.X.,Аripovа L.T., Petrosov Ю.E., Djаbborov M.N. “Ochiq kon ishlаri texnologiяsi vа kompleks mexаnizаtsiяlаsh” O‘quv qo‘llаnmа. –T..: Kаmаlаk press, 2015y. 296 bet
3. Imenitov V.R., «Sistemы podzemnoy rаzrаbotki rudnыx mestorojdeniy» Moskvа 2000g. 297str.
4. Egorov P.V., Bobёr E.А. i dr. «Osnovы gornogo delа».
5. Mixeev O.V., Vitkаlov V.R. «Podzemnая rаzrаbotkа plаstovыx mestorojdeniy» Prаktikum. Moskvа, MGGU 2001g