Mavzu: Nivelir reykalari tuzilishi va uning asosiy sinashlarini o’rganish. Topshiriqlar

Mavzu: Nivelir reykalari tuzilishi va uning asosiy sinashlarini o’rganish.

Topshiriqlar.

1. 
   Reykalar juftidagi metrli oraliqlar qiymatini aniqlash.
   
2. 
   Detsimetrli bo’laklar xatoliklarini aniqlash.
   
3. 
   Reykadan olingan sanoqning o’rta kvadratik xatosi.
   
4. 
   Reykadagi detsimetrli bo’lakning tasodifiy xatosi.
   

1. 
   Reykalar juftidagi metrli oraliqlarning o’rta qiymatini aniqlashda tekshirish Jeneva chizg’ichi (uzunligi 1m, eni 40-55mm ikki yoni qiya yo’nilgan va bir tomoni 0,2mm ikkinchi tomoni esa 1mm li bo’laklarga bo’lingan maxsus zanglamaydigan temirdan ishlangan chizg’ich) yordamida bino ichida bajariladi. Tekshirish boshlashdan oldin metrli oraliqlar ya’ni qora tomondagi 0, 1, 10, 20, 29; qizil tomondagi 47, 57, 67, 76 detsimetrli bo’laklarni boshlanishi o’tkir qalam bilan metall chizg’ich yordamida belgilab olinadi. Reyka tekis yuzaga egilmaydigan qilib yotqiziladi. Keyin Jeneva chizg’ichi yordamida har bir metrli oraliq (01-10, 10-20, 20-29 va 47-57, … 67-76 detsimetrli bo’laklar) ikki marta to’g’ri va teskari yo’nalishda o’lchanadi. Metrli oraliqlar qiymati metrli oraliqlarda 0,8mm dan qiymatgacha farq qilishi mumkin.
   
2. 
   Detsimetrli bo’lak xatolarini aniqlash. Tekshirish reykani qora tomonida 01-29, qizil tomonda 47-76 gacha oraliq Jeneva chizg’ichida bajariladi. Tekshirishdan oldin o’tkir qalam bilan metal chizg’ich yordamida belgilab olinadi. Jeneva chizg’ichini chap tomonidagi lupadan qarab chizg’ichning nol shtrix reykadagi birinchi detsimetrli bo’lak boshi bilan tutashtiriladi keyin o’ng tomondagi lupa chizig’i yordamida surilib detsimetrli bo’lak chetiga keltiriladi va sanoq olinadi. Har metrli oraliqda 2 marta o’lchanadi. Ikkinchi marta o’chashdan oldin Jeneva chizg’ichi biroz suriladi PH-3 reykalarida detsimetrli bo’laklar xatosi III sinf niverillash uchun 0,4 mm IV klass niverillash uchun 0,6 mm texnik niverillash uchun esa 1,0 mm dan oshmasligi kerak.
   

3. 
   Reykadan olinadigan sanoqning o’rta kvadratik xatosi Mrs quyidagiga teng.
   

(0,136 0,029t)

Bu joyda V- ko’rish turbasining kattalashtirilishi t- reykaning bo’lak qiymati (mm)da.

Agar V=20*; S=100m; t=10mm bo’lsa = .

4. 
   Reykadagi detsimetrli bo’laklarning (o’rta) tasodifiy xatosi ni 0,5mm deb qabul qilish mumkin.
   

Ko’rib chiqilgan xatolar bir biriga bog’liq bo’lmagan holda o’lchash natijasiga ta’sir etadi deb qabul qilib reykadan sanoq aniqligiga quyidagicha yozish mumkin:

=

Bu formuladagi o’ringa qo’yib chiqib

= ga asosan = = 3mm ni topamiz.