Mavzu: Nerv- muskul preparatini tayyorlash. Reja

 

KO

’

RUV RETSEPTSIYASI

 

Ko’ruv  retseptsiyasi  organi  —  ko’zga  to’r  pardadagi  retseptor  apparat  va 

yorug’lik nurlarini bir fokusga keltirib, narsalarning kichraygan va teskari aniq tasvirini 

to’r pardada hosil qiladigan optik sistema kiradi. 

Ko’zning optik sistemasi 

Ko’zga  kiradigan  yoruglik  nurlari  to’r  pardaga  tushishdan  oldin  sindiruvchi  bir 

necha  yuzalar  —  shox  parda,  gavhar  va  shishasimon  tananing  oldingi  va  orqa 

yuzalaridan o’tadi. 

Nurlarning  o’tadigan  yo’li  shox  parda,  gavhar  va  shishasimon  yuzasining  nur 

sindirish  ko’rsatkichlariga  va  egrilik  radiusiga  bog’liq.   Ko’z  optik  sistemasining  nur 

sindiruvchi kuchini dioptriyalar bilan ifodalash mumkin. 

dioptriya (D) —fokus masofasi 100 sm bo’lgan linzaning nur  sindiruvchi kuchidir. 

Nur  sindiruvchi  kuch  oshganda  fokus  masofasi  kamayadii  Fokus  masofasi  50  sm 

bo’lganda  linzaning  nur  sindiruvchi  2D  ga,  fokus  masofa si  25  sm  bo’lganda  nur 

sindiruvchi  kuch  4D  ga  xokazo.  Uzoqdagi  narsalarga  qaraganda  ko’z  optik 

sistemasining  nur  sindiruvchi  kuchi  umuman  59D  chamasida  va  yaqindagi  narsalarga 

qaragan70,5D  chamasida  bo’ladi.  SHox  pardaning  nur  sindiruvchi  kuchi  43,05D, 

gavharning  nur  sindiruvchi  kuchi  uzoqdagi  narsalarga  qaraganda  19,1  D  yaqind agi 

narsalarga qaraganda esa 33,06D ga teng.  Akkomodatsiya 

Narsani ravshan ko’rish uchun uning har bir nuqtasidan keluvchi to’r pardada bir 

nuqtaga  yigilishi,  ya’ni  fokuslanishi  kerak  uzoqqa  qaralsa,  yaqindagi  narsalar  ravshan 

ko’rinmay,  chaplashib  ketadi.  Buning  sababi  shuki,  yaqin  nuqtalardan  keluvchi  nurlar 

to’r  pardada  to’planadi,  tur  pardada  esa  yoruglikni  sochish  doiralari  hosil  bo’ladi. 

Ko’zdan  turlicha  masofadagi  narsalarni  bir  vaqtda  bir  ko’rish  mumkin  emas.  Tur 

pardadan  etarlicha  uzovdagi  kitobni   to’r  orqali  o’qib,  shunga  ishonish  oson.  Bu  holda 

yo kitob 

To’r  pardadan  turlicha  masofadagi  narsalarni  ravshan  ko’rishda  ko’zning 

moslashuvi  akkomodatsiya  deb  ataladi.  Ko’z  akkomodatsiyasi  qo’zgaluvchan  to’qima 

akkomodatsiyasiga  aralashtirish  yaramaydi.  Ta’sir  etuvchi  tokning  ortib  borish  tikligi 

---

kam  bo’lganda  ko’zgaluvcha  akkomodatsiyasi  ro’y  beradi.  Gavhar  egriligining, 

binobarin,  nur  sindirish  ko’rsatkichining    o’zgarishi  yo’li  bilan  akkomodatsiya  yuzaga 

chiqadi. Yaqindagi narsalarga qaraganda gavhar qabarikroq bo’lib qoladi, shunga ko’ra 

taraluvchi nurlar bir nuqtada uchrashadi. Tekshirilayotgan ko’zning oldiga yoki yoniga 

nur  sochuvchi  ikkita  narsa  —  masalan,  ikkita  sham  yoki  lampochka  qo’yib,  gavhar 

qabariqligini  o’zgarishiga  ishonsa  bo’ladi;  ayni  vaqtda  uch  yuzadan  Purkine-obrazlari 

degan  in’ikoslar  ko’rinadi:  eng  ravshan,  dastlabki  in’ikoslar  shox  pardaning  qabariq 

yuzasidan,  so’ngra  gavharning  qavariq  oldingi  tomonidan  va  zo’rg’a  ko’rinadigan 

in’ikoslar gavxarni orqa tomonidan ko’rinadi  

Uzoqqa  qarayotgan  kishidan  ko’zini  yakindagi  biron  narsaga  tikib  turgin,  deb 

iltimos  qilinsa,  shox  pardadan  ko’rinayotgan  dastlabki  ravshan  in’ikoslar  o’zgarmaydi, 

lekin  gavharning  oldingi  tomondan  ko’rinayotgan  in’ikoslar  kichrayib,  bir -biriga 

yaqinlashadi;  bu,  gavharning  aks  ettiruvchi  yuzasidagi  qabariqlik  oshganligidan 

guvohlik  beradi.  Akkomodatsiyada  gavhar  oldingi  yuzasining  egrilik  radiusi  kichrayib, 

10 dan 6 mm ga, orqa yuzasidagi egrilik radiusi esa 6 da 5,5 mm  ga tushib qoladi.