Mavzu: Natyurmort janrida kompozitsion ranglar xususiyatlarining ahamiyati

II BOB. O’QUVCHILARNING GRAFIK SAVODXONLIGINI RIVOJLANTIRISH METODIKASIНИНГ АМАЛИЙ АHАМИЯТИ
1. Мактабда чизмачилик фанини ўқитишнинг амалдаги hолати
Ўқитишни ҳозирги замон фан-техника тараққиёти талабларига, илмий билимларнинг ҳозирги умумий даражасига мувофиқ тарзда такомиллаштириш кенг доирадаги масалаларни ўз ичига олади. Бу масалаларнинг амалга оширилиши ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириш билан боғлиқдир. Ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириш муаммосининг долзарблиги, биринчидан, техника тараққиёти шароитида инсоннинг предмет ва объектларнинг реал хусусиятларига кура абстракциялашнинг турли даражадаги график моделлари билан иш кўриш қобилиятига бўлган талаблар ошиб бораётган бўлса, иккинчидан, фазовий масалаларни ечиш билан боғлиқ бўлган график ўқув предметлари бўйича ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириш муаммоси назарий жиҳатдан ўз аксини топганича йўқ. Фақат айрим ишларда чизмачилик таълими жараёнида ўқувчиларнинг ақлий фаолиятини фаоллаштириш муаммоси амалий режада ўз ечимини топмоқда.
Муаммонинг долзарблиги шунинг учун ҳам кучайиб бормоқдаки, кўп йиллар давомида чизмачиликдан нашр қилинган ўқув- методик адабиётлар, дидактик материаллар таҳлилининг кўрсатишича ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштирувчи ҳамда уларнинг фазовий тасаввурларини ривожлантирувчи машқ ва масалаларга етарлича эътибор берилмаётир.
Бу ҳолат ўқувчиларнинг график тайёргарлиги жараёнида уларнинг билиш фаолиятининг фаоллигига юксак талаблар қўяди.
Ҳозирги вақтда турли ўқув предметлари бўйича ўқувчиларнинг билиш фаолияти ва ижодий фаоллигини оширишга бағишланган тадқиқотлар олиб борилмоқда.
Аммо график фаолиятга бағишланган адабиётларнинг таҳлили методист ва педагог олимлар орасида муаммонинг айрим томонлари, шу жумладан, таълим жараёнида ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириш тушунчасининг таърифи ҳақида умумийлик йўқлигини кўрсатмоқда.
Психологик-педагогик таҳлил натижаси кўрилаётган муаммо бўйича асосан учта йўналиш мавжудлигини кўрсатмоқда.
Булардан биринчисида ўқувчининг билимини масалалар ечишга сафарбар этиб, таълимни маълум даражада жадаллаштириш кўзда тутилади.
Ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириш тушунчасидагп иккинчи йўналиш ўқувчиларнинг билиш фаолиятини шакллантириш ва ривожлантириш билан боғлиқ бўлиб, бу йўналишда фаоллик, мустақиллик, ташаббускорлик, ижод қилиш ва билимларни мустақил эгаллаш каби хислатларни шакллантиришга эътибор берилади.
Учинчи йўналишда билиш фаолиятининг ривожланиши учун зарур шарт-шароит яратиш кўзда тутилади.
Билиш фаолиятини фаоллаштириш тушунчасидаги бу йўналишлар бири иккинчисини инкор этмайди, балки улар бир-бирлари билан узвий боғлангандир.
Аммо кўрсатиб ўтилган йўналишларда муаммонинг нақадар кенг ва серқирра эканлигидан ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштирадиган бош йўналишни ажратиб олиб, уни ишлаб чиқиш биринчи даражали вазифа бўлмоғи лозим. Бу билан таълимда билиш фаолиятини фаоллаштириш деганда энг биринчи навбатда ўқувчи тафаккурининг фаол ишлаши тушунилади. Ҳақиқатан ҳам, тафаккурнинг ривожланиши ўқувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштиришда етакчи ўринни эгаллайди.
Ўқувчиларнинг график фаолиятини фаоллаштиришда энг асосий омил образли ва мантиқий таффакур бўлгани учун уни ривожлантиришни бош режага қўйиш лозим.
Бу ишлар ўқувчи шахсининг муҳим сифатларн-фаоллнк, мустақиллик, ташаббускорлик, ишга ижодий ёндашиш, қизиқувчанлик, билимларни мустақил эгаллаш каби таълимда ўқувчи шахсининг шакллантириш вазифаларига жавоб бера оладиган хислатлар билан уйғунлашиши керак.
Шу билан бирга дарсда ўқувчиларнинг ўқув фаолиятини алмаштириб турилишини таълим жараёнини фаоллаштиришнинг энг муҳим дидактик воситаси деб ҳисоблаш лозим.
Чизмачилик ўқитиш жараёнида график материалнинг муҳим хусусият ва хоссаларини таҳлил қилишга йўналтирилган ва уларга мантиқий боғланган тафаккурнинг алохида тури-фазовий фикрлаш хислатлари шаклланади.
Ана шу хислатларни ривожлантиришга қаратилган фазовий масалалар группаси ва уларни ечишда талаб этиладиган фаолият турларини кўрсатиб ўтамиз.