|
Partakratik- partiya hukumronligiga asoslangan.
Markaz jilovini qoldan bermaslik un butun imkoniyatlarini iwga slogan bir waroitda 1989-yil may iyun oylarida Quvasoyda yoshlar ortasida bolgan bezorilik vodiyda milatlar aro toqnashuvi keltirip chiqardi. U Farg’ona vodiysiy va Toshkent viloyatlariga taeqalip xavfli tus oldi.
KPSS va SSSR tanazzulga uchradi. KPSS siyosiy partiya sifatida 1991-yil 29-avgustda o‘z faoliyatini to‘xtatdi.1991-yil 25-dekabrda SSSR davlati ham xalqaro huquq subyekti sifatida barham topdi. O‘zbekiston Respublikasi mustaqilligining e’lon qilinishi. O‘zbekiston hali Ittifoq tarkibida bo‘lib, SSSRning konfederativ davlatga aylanishiga ko‘pchilik umid qilib turgan mahalda muhim siyosiy voqea yuz berdi. O‘zbekiston o‘zini SSSRdan mustaqil deb e’lon qildi. 1991-yil 31-avgustda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining o‘n ikkinchi chaqiriq navbatdan tashqari VI sessiyasida O‘zbekiston Respublikasining Davlat Mustaqilligi to‘g‘risida prezident I.A.Karimovning ma’ruzasi tinglandi. Sessiyada “O‘zbekiston Respublikasining Davlat Mustaqilligi asoslari to‘g‘risida” Qonun qabul qilindi. Mazkur qonun 17 moddadan iborat bo‘lib, unda suveren O‘zbekiston Respublikasining asosiy belgilari aniqlab berildi. Shunday qilib, xalqimizning mustaqillikka erishishdek asriy orzusi ro‘yobga chiqdi. Rossiya imperiyasi va SSSRning 125 yil davom etgan mustamlakachilik davriga chek qo‘yildi. O‘zbek xalqining muqaddas va tarixiy orzusi ushalib, O‘zbekiston Respublikasi tinch parlament yo‘li bilan o‘zining mustaqil davlatchiligiga qayta erishdi. Bu nodir voqea kamida 3500 yillik o‘tmishga ega o‘zbek xalqi va davlatchiligi tarixiga zarhal sahifalar bo‘lib yozildi. Mustaqillik xalqimizning XX asrda erishgan eng yuksak yutug‘i, ajdodlarimiz to‘kkan qutlug‘ va tabarruk qonning mahsuli hisoblanadi.
4.Markaziyhokimiyatnisaqlabqolish, respublikalargamustaqillikbermaslikpayidayurganlaruchunqandaydirbir «imkoniyat» vujudgakelgan
edi. Anashukuchlartomonidan 1991 yilavgustdaMarkaziyhokimiyatniavvalgimaqomidasaqlabqolishmaqsadidafitnatayyorlandivaSSSRdaFavquloddaholatdavlatqo’mitasi (FHDQ) tuzildi. UningboshliqlariG.I.Yanaev – SSSRvitseprezidenti, O.D.Baklanov – SSSRMudofaaKengashiRaisiningbirinchio’rinbosari,
V.A.Kryuchkov - SSSRDavlatxavfsizligiqo’mitasiningraisi, V.S.Pavlov - SSSRBoshvaziri, B.K.Pugo – SSSRichkiishlarvaziri, D.T.Yazov - SSSRmudofaavaziri, V.A.Starodubtsev - SSSRdehqonlaruyushmasiraisi, I.Tizyakov - SSSRsanoat, qurilish, transportvaaloqadavlatkorxonalarihamdainshoatlariuyushmasiningprezidentikabiMarkaziyhokimiyatningrahbarlariedi. Shutariqa, fitnachilarM.S.Gorbachyovni
noqonuniyyo’lbilanhokimiyatdanchetlashtirib, o’zlarihokimiyatniegallaboldilar. Mazkurqo’mitaSovetrahbariyatiningBayonoti, Sovetxalqigamurojaatnoma, DavlatlarvahukumatlarningboshliqlarigahamdaBMTBoshkotibigamurojaatvaboshqaqarorlarnie’lonqildi.
Butunittifoq doirasida mo’rtlashib qolgan ijtimoiy-siyosiy vaziyat yanada
taranglashdi. Mamlakatdagi siyosiy kuchlar vaziyatga turlicha munosabat bildirdilar.
Qaltis vaziyatda 1991 yil 19 avgustda O’zbekiston Prezidenti I.A.Karimov
Hindistonga qilgan rasmiy tashrifidan qaytib keldi va Toshkent shahri faollari bilan uchrashuv o’tkazdi. Uchrashuvda Prezident O’zbekistonning nuqtai nazarini bildirib,
respublikamizda favqulodda holat joriy etishga hojat yo’qligi, O’zbekistonda vaziyat
barqarorligi, qonunga xilof ko’rsatmalar bajarilmasligini qat’iy ta’kidladi.
1991 yil 20 avgust kuni Toshkentda O’zbekiston SSR Oliy Kengashi Rayosati va O’zbekiston Prezidenti huzuridagi Vazirlar Mahkamasining Qoraqalpog’iston, viloyatlar va Toshkent shahar rahbarlari ishtirokidagi qo’shma majlisi bo’lib o’tdi. Majlis mamlakatda vujudga kelgan vaziyatni muhokoma qilib, Bayonot qabul qildi.Bayonotda O’zbekiston Respublikasining tinch vaqtda kuch, avvalo, harbiy kuch ishlatishga qarshi
ekanligi ta’kidlandi. Unda tinchlik, osoyishtalikni saqlash va mustahkamlash, har qanday ig’vogarona harakatlarning oldini olish, hamma joyda qattiq intizom va tartibni saqlash, mish-mishlar va ehtiroslarga berilmaslik vazifalari ilgari surildi. Bayonotda O’zbekiston Davlat mustaqilligi to’g’risidagi Deklaratsiya qoidalarini og’ishmay va izchil amalga
oshirish yo’lidan boraveradi, deb ko’rsatildi. 1991 yil 21 avgustda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti o’z farmoni bilan
O’zbekiston hududida hokimiyat va boshqaruv idoralari, korxonalar, tashkilotlar hamda muassasalarning qabul qilgan barcha qarorlari va ularning ijrosi SSSR va O’zbekiston SSR Konstitutsiyalariga hamda qonunlariga, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmonlariga va Vazirlar Mahkamasining qarorlariga so’zsiz mos kelishi kerak, deb
belgilab qo’ydi. Farmonda SSSR da Favqulodda holat davlat qo’mitasining SSSR Konstitutsiyasi hamda qonunlariga, O’zbekiston SSR Konstitutsiyasi hamda qonunlariga zid keladigan farmonlari va qarorlari haqiqiy emas, deb belgilab qo’yildi.
Fitnachilarning qonunga hilof ravishda urinishlari natijasida 1991 yil 19-21 avgust kunlari Moskvada fojiali hodisalar ro’y berdi. Rossiya Federatsiyasi rahbariyati tashabbusi bilan demokratik kayfiyatdagi Moskva aholisi tomonidan fitna bostirildi. Fitnachilar qamoqqa olindi.M.S.Gorbachyov Prezidentlik lavozimiga qaytib keldi. Biroq mamlakatdagi siyosiy vaziyat tang ahvolga tushib qoldi. Markaziy hokimiyat falaj bo’lib, harakatsiz qolgan edi. Sovet Ittifoqi Kommunistik partiyasi ham halokatga uchradi. Shu tariqa, SSSR tanazzulga uchradi va parchalana boshladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
