|
I.BOB. MUSTAQILLIK YILLARIDA DINIY QADRIYAT VA
AN’ANALARNING TIKLANISHI
1.1. Milliy istiqlol davrida ma`naviy me`ros, milliy va diniy qadriyatlarning
tiklanishi va rivojlanishi.
Jamiyat ma`naviyati mamlakat taraqqiyotining muhim sharti va kafolatidir.
Shu narsa haqiqatki, biron-bir mamlakat o`z ma`naviy imkoniyatlariga tayanmay,
odamlar ongi, tafakkurida ma`naviy va axloqiy qadriyatlarni rivojlantirmay,
xalqning milliy ruhini uyg`otmay turib, yuksak taraqqiyot darajasiga ko`tarila
olmaydi. Ma`navit insonni ruhiy poklanish va yuksalishga da`vat etadigan, uning
ichki olamini boyitadigan, iymon irodasi, e`tiqodini mustahkamlaydigan,
vijdonini uyg`otadigan qudratli kuchdir. Tarixdan ma`lumki, mamlakatimiz bir
necha bor ajnabiy bosqinchilar hujmiga duchor bo`lgan, qaramlik va julm ostida
qolgan. Buning oqibatida xalqimizning boy ma`naviy merosi, urf-odatlari
qadrsizlanishga mahkum bo`lgan. Ayniqsa, chor mustamlakachiligi va sovetlar
tuzimi davrida milliy qadriyatlarimiz, urf-odatlarimiz oyoq osti qilindi. Ona
tilimiz, boy ma`naviy merosimiz qadrsizlantirildi, ko`plab masjidumadrasalar,
milliy maktablar, tarixiy yodgorliklar buzildi, qarovsiz qoldi. O`zbekiston davlat
mustaqilligini qo`lga kiritgan kundan boshlaboq mamlakatimizda boy ma`naviy
merosimizni tiklash va rivojlantirish, jamiyat ma`naviyatini yuksaltirish davlat
siyosati darajasiga ko`tarildi. Jamiyat ma`naviyatini tiklash va yuksaltirishni
ta`minlovchi ma`naviy-ma`rifiy islohotlarning yo`nalishlari
belgilab olindi.
2
Ma`naviy meros qadim zamonlardan beri ajdodlarimiz, ota-bobolarimizdan
bizgacha etib kelgan ma`naviy boyliklar – siyosiy, falsafiy, huquqiy va diniy
qarashlar, axloq – odob me`yorlari, ilm-fan yutuqlari, tarixiy, badiiy va san`at
asarlari majmuidir. Ma`naviy qadriyatlar, boyliklar inqilobiy yo`l bilan hosil
qilinadigan hodisa emas, u jamiyat taraqqiyotining barcha bosqichlarida uning
ehtiyojlari tufayli yuzaga keladi va o`sha davr hayotini aks ettiradi, u jamiyat
2
O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining ―Ma‘naviy ma‘rifiy ishlar samaradorligini oshirish va sohani rivojl
antirishni yangi bosqichga ko‗tarish to‗g‗risida‖gi Qarori.
3.Mirziyoyev Sh.M. ―Milliy taraqqiyot yo‗limizni qat‘iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko‗taramiz‖. T.:
―O‗zbekiston‖ NMIU
o`zgarishi bilan yo`qolib ketmaydi, keyingi avlodlar uchun meros bo`lib qoladi.
Har bir avlod ma`naviyatni yangidan yaratmaydi, balki mavjud ma`naviy merosga
tayanadi. Biroq uni qanday bo`lsa shundayligicha, ko`r-ko`rona qabul
qilavermaydi, taraqqiyparvarlik, insonparvarlik, adolat nuqtai nazaridan qabul
qiladi va rivojlantiradi. Istiqlol tufayli milliy madaniyatimiz, jahon civilizaciyasi
taraqqiyotiga bebaho hissa qo`shgan buyuk bobokalonlarimizning ma`naviy merosi
qaytadan o`rganildi va tiklandi. Xalqimiz ulardan bahramand bo`la boshladi.
Mustaqillik yillarida xalqimiz ma`naviyati yulduzlari bo`lgan buyuk
allamalarimizning tavallud topgan tarixiy sanalari YuNESKO bilan hamkorlik
mamlakatimizda va xalqaro miqyosida keng nishonlandi:
1991 yil – Alisher Navoiy tavalludining 550 yilligi;
1992 yil – Boborahim Mashrab tavalludining 350 yilligi;
1993 yil – Zahriddin Muhammad Bobur tavalludining 510 yilligi;
1994 yil – Mirzo Ulug`bek tavalludining 600 yilligi;
1996 yil – Amur Temur tavalludining 660 yilli;
1997 yil – Abdulhamid Sulaymon o`g`li Cho`lpon tavalludining 100 yilligi;
1998 yil – Ahmad al-Farg`oniy tavalludining 1200 yilligi;
1999 yil – «Alpomish» dostoni yaratilganining 1000 yilligi;
2000 yil – Burhonnidin Marg`inoniy tavalludining 910 yilligi;
2000 yil – Kamoliddin Behzod tavalludining 545 yilligi;
2001 yil – «Avesto» yaratilganining 2700 yilligi.
2004 yil – 25 mart – Vazirlar Mahkamasining ―Xoja Ahror Valiy tavalludining
600 yilligini nishonlash to`g`risida‖gi 143-son qarori qabul qilindi.
– 16 iyul – Vazirlar Mahkamasining ―Shohi Zinda yodgorlik
majmuasida qayta tiklash va obodonlashtirish ishlarini tiklash to`g`risida‖gi 337-
son qarori qabul qilindi
-Qarshi sahrining 2700 yillii va Xorazm Ma‘mun akademiyasining
1000 yilligi nishonlandi.
-Samarqand sahrining 2750 yilligi nishonlanadi.
Buyuk allomalarimiz yubileylari munosabati bilan ularning o`nlab noyob asarlari
turli tillarda nashr etildi, ularga atab haykallar o`rnatildi, ziyorathoglar, bog`lar
yaratildi.
1991 yilda buyuk bobomiz Alisher Navoiy tavalludining 550 yilligi keng
nishonlandi. Shu yili O`zbekiston Fanlar akademiyasi Adabiyot institutiga Alisher
Navoiy nomi berildi, Alisher Navoiy nomidagi Davlat mukofoti ta`sis etildi.
Yubiley yilida «Lison ut-tair», «Sab`ai-sayyor», «Farhod va Shirin», «Layli va
Majnun», «Hayrat-ul abror» asarlari nashr qilindi, kinofil`mlar va sahna asarlari
yaratildi. 1991 yil 28 sentyabr kuni Toshkent shahrida barpo etilgan Alisher
Navoiy haykali va Navoiy nomidagi O`zbekiston Milliy bog`ining ochilishi
marosimi bo`lib o`tdi. 1994 yil oktyabr oyida Mirzo Ulug`bek tavalludining
600 yillik yubileyi o`tkazildi. Ulug`bek madrasasi, Ulug`bek yashagan davrdagi
astranomik asboblar, Toshkentdagi Ulug`bek haykali aks etgan pochta markalari
muomalaga chiqarildi. O`sha yil 24 oktyabrda Parijda YuNESKO zalida
―Ulug`bek va Temuriylar davri‖ mavzusida Xalqaro konferenciya hamda
―Ulug`bek va an`anaviy san`at‖ ko`rgazmasi bo`lib o`tdi. Bu tadbirlar Mirzo
Ulug`bek qoldirgan ilmiy merosning umuminsoniy qadriyatga molik
ekanligini yana bir bor isbot etdi.
1998 yil 23 oktyabrda Farg`onada byuuk alloma Ahmad al-Farg`oniyning 1200
yillik yubileyi nishonlandi. Uning noyob ilmiy merosi xalqimizga qaytarildi.
Farg`ona shahrida alFarg`oniy bog`i yaratildi va buyuk allomaga haykal o`rnatildi.
Tarixiy xotiraning tiklanishi. Jamiyat ma`naviyatini yuksaltirishda tarixiy xotira,
ajdodlar tarxini bilish, milliy ahloqiy qadriyat hamda an`analar va muqaddas
dinimizning o`rni va ahamiyati katta. Biron bir xalq o`z tarixini bilmay,
asrlar osha yaratilgan ma`naviy merosga tayanmay va uni yanada rivojlantirmay
turib o`z kelajagini tasavvur eta olmaydi. Shu bois mustabid tuzum davrida
soxtalashtirilgan xalqimiz tarixini xolisona, haqqoniy yoritish, barcha o`quv
maskanlarida Vatan tarixini o`qitish borasida muhim tadbirlar amalga
oshirildi. 1996 yilda O`zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat va
jamiyat qurilishi Akademiyasi qoshida ―O`zbekistonning yangi tarixi markazi‖
tashkil etildi. O`zbek xalqi va o`zbek davlatchiligi tarixini, tariximizning boshqa
sohifalarini xolisona ilmiy asosda yoritish vazifalari Prezident I.A. Karimovning
bir guruh tarixchilar bilan 1998 yil iyun oyida bo`lgan suhbatida, Vazirlar
Mahkamasining 1998 yil 27 iyulda qabul qilingan ―O`zbekiston Respublikasi FA
Tarix instituti faoliyatini takomillashtirish to`g`risida‖gi Qarorida belgilab berildi.
Mustaqillik yillarida Vatanimiz tarixini yoritish va o`rganish masalalari
Do'stlaringiz bilan baham: |
