Mavzu: Murakkab qo‘shma gaplar. Murakkab qo‘shma gaplarning turlari Reja

2. Ikki komponentli ergashgan qo‘shma gap yoki ikki komponentli bog‘langan qo‘shma gapning birikuvidan tuzilgan tur. Bunday tuzilishdagi murakkab qo‘shma gaplar quyidagicha shakllanadi:
1) ikki ergashgan qo‘shma gapning bog‘lanish usulida birikuvidan hosil bo‘ladi. Masalan: Bildimki, uyga qaytibdi, aminmanki, endi u g‘oyib bo‘lmaydi. Bu gapning qurilish chizmasi quyidagicha:

4

2

3

111

2) bog‘langan va ergashgan qo‘shma gaplarning birikuvidan tashkil topadi. Masalan: U kelsa-da, ko‘nglim yorishmadi, yonimga kelmoqchi edi, ammo dugonalari chaqirib qolishdi. Ushbu murakkab qo‘shma gapning qurilish chizmasi quyidagicha:

4

3

2

1

3. Ikki ergash gap va ikki bosh gapning birikuvidan tuzilgan tur. Bunday tuzilishdagi murakkab qo‘shma gaplar quyidagicha hosil qilinadi:
a) har bir ergash gap birdan ortiq bosh gapga alohida-alohida bog‘lanadi. Masalan: Agarda aytganlarimga ko‘nsa, hammasi men istagandek bo‘lsa, muammolarimiz hal bo‘ladi, ishlarimiz yurishib ketadi. Ushbu murakkab qo‘shma gapning qurilish chizmasi quyidagicha:

4

3

2

1

b) ikki ergash gap ikki bosh gapga ketma-ket ergashish orqali bog‘lanadi. Masalan: Ta’til boshlanib, qishloqqa qaytganimizda, kech kirgan va ko‘chada biror zog‘ ko‘rinmas edi. («Yoshlik».) Ushbu gapning qurilish chizmasi quyidagicha:

4

3

2

1

c) bir necha ergash gapli qo‘shma gapning keyingi bosh gapga ergashish yo‘li bilan birikuvidan tashkil topadi. Masalan: Shunisi ma’lumki, birlashsak, kuchlarimiz ko‘paysa, maqsadga erishish mumkin.

1

3

4

2

2

3

4