Mavzu: Multisim dasturining yaratilish tarixi, xususiyatlari, bosh ishchi oynasi. Ishdan maqsad

3-bosqich.

  Elementlarning  nominallarini  oʻnatish.  Elementning  ustida 

sichqonchaning  chap  tugmasi  toʻxtovsiz  ikki  marta  bosilsa  uning  xossalar  oynasi 

ochiladi.  Xossalar  oynasining  mazmuni  tanlangan  elementga  bogʻliq  ravishda 

oʻzgarib  turadi.  Hamma  xossalar  oynalarida  Label  (elementning  nomi)  va  Fault 

(elementdagi nosozliklar) boʻlimlari boʻladi. 

Element yoki zanjir uchastkasini yoʻkotish uchun u ajratiladi va Delete hamda 

Enter klavishalari bosiladi. 

Sxemalarni  loyihalashda  koʻpgina  amallar  sichkonchaning  chap  tugmasidan 

foydalanib bajariladi. Sichqonchaning ung tugmasi, asosan, elementlar va oʻlchash 

asboblari xossalarining kontekst menyularini chakirish uchun ishlatiladi. 

Zanjir tuzish uchun quyidagi amallar bajariladi: 

ishchi oyna 

 

 

komponentlar paneli 

jihozlar paneli  

---

—

 

kerakli elementlarni topish va tanlash;     

—

 

elementlarni sxema oynasining ishchi soxasiga joylashtirish; 

—

 

elementlarni bir-biriga simlar yordamida ulash; 

—

 

elementlar parametrlarining kiymatlarini oʻrnatish. 

Kerakli  elementlarni  topish  va  tanlash  dastur  oynasining  yukoridan  ikkinchi 

katoridagi  belgilarning  ustida  sichkonchaning  chap  tugmasini  bosib  va  tanlangan 

elementni  sxema  oynasiga  surish  yuli  bilan  amalga  oshiriladi.  Sxema  tarkibiga 

albatta  korpus  (erlanish)  koʻshilishi  kerak.  Erlanish  boʻlmasa  sxemaning  toʻgʻri 

ishlashi kafolatlanmaydi. 

Multisim  dasturida  oʻzgaruvchan  rezistorar,  kondensatorlar  va  gʻaltaklar 

mavjud.  Ularning  parametrlarini  belgilarida  koʻrsatilgan  klavishalarni  bosish  yuli 

bilan uzgartirish mumkin. Parametrlarni sxema ishlayotgan vaktda ham uzgartirish 

mumkin.  Lekin  bu  xolda  hisoblashlarning  aniqligi  kafolatlanmaydi,  natijalarni 

dasturni kaytadan ishga tushirib tekshirib koʻrish kerak. 

Sxema  oynasidagi  elementlarni  yangi  joyga  surish  uchun  ularning  ustida 

sichkonchaning chap tugmasi bosilgan holatda kerakli joyga siljitiladi. 

Elementlar  bir-biriga  simlar  yordamida  ulanadi.  Simlarni  hosil  kilish  uchun 

sichkonchaning  chap  tugmasi  element  chikishining  ustiga  olib  kelinadi,  doyra 

shaklidagi tugun hosil boʻlishi bilan bosiladi va kerakli tomonga suriladi. Keyingi 

elementning  ulanadigan  tuguni  koʻrinishi  bilan  qoʻyib  yuboriladi.  Hosil  kilingan 

simlarni sichkoncha yordamida surish ham mumkin. 

Sxema  oynasida  boshka  elementlarga  ulanmagan  element  kolishi  mumkin 

emas. 

Elementning parametrlarini uzgartirish uchun uning ustiga kursor olib kelinadi 

va  sichkonchaning  ung  tugmasi  bosilib  hosil  boʻlgan  kontekst  menyudan  kerakli 

punkt  tanlanadi.  Bundan  tashkari,  elementning  ustida  sichkonchaning  chap 

tugmasini ikki marta bosib yoki Circuit menyusidan tanlab Component Properties 

ost  menyusini  ochish  mumkin.  Hosil  boʻladigan  dialog  panelda  kerakli  parametr 

oʻrnatiladi. 

Rezistorlar,  kondensatorlar  va  induktivlik  gʻaltaklari  uchun  paneldagi  Zalue 

boʻlimidan  foydalaniladi.  Murakkab  va  aktiv  elementlarning,  qumladan,  diodlar, 

tranzistorlar va uzun liniyalarning parametrlari Models bulimidagi Default va Ideal 

boʻlimlarini  yoki  bibliotekadan  elementning  tipini  tanlash  yoʻli  bilan  oʻrnatiladi. 

Buning uchun Edit knopkasidan foydalaniladi. 

Elementni  sxemadan  yoʻqotish  uchun  uning  ustida  sichqonchaning  oʻng 

ugmasi bosiladi va xosil boʻlgan menyudan Delete punkta tanlanadi. 

Sxema  kurinishining  kushimcha  parametrlarini  oʻrnatish  uchun  Circuit 

menyusining  Schematic  Option  punkta  tanlanadi  (1.17-rasm).  Ushbu  punktdan 

koʻpchilik xollarda tugunlarning tartib rakamlarini koʻrsatish uchun foydalaniladi. 

Buning uchun Show/Hide bulimidagi Show nodes punkta belgilanadi. 

---

 

1.17-rasm. Sxema koʻrinishining qoʻshimcha parametrlarini oʻrnatish (Circuit 

menyusining Schematic Option punkti) 

Multisim  dasturida  katta  sxemaning  bir  qismini  ost  sxemaga  aylantirish 

mumkin. Buning uchun sxemaning bir kismi sichqonchaning chap tugmasi bosilgan 

xolatda surilib ajratiladi va Circuit menyusining Create Subcircuit punkta tanlanadi. 

Favorites oynasida oʻrnatilgan ost sxemaning tasviri xosil boʻladi. Ost sxemalardan 

foydalanish murakkab qurilmaning kompakt sxemasini olish imkoniyatini beradi.