Mavzu: Morfologioya

so'z shakli- o‘zligini saqlaydigan so‘zning o‘zgarishi leksik ma’no. Bir so`zning shakllari grammatik mazmuniga ko`ra farqlanadi. ,

• so'z shakli- o‘zligini saqlaydigan so‘zning o‘zgarishi leksik ma’no. Bir so`zning shakllari grammatik mazmuniga ko`ra farqlanadi. ,
• morfologik (grammatik) ma’no- so'zning lug'aviy ma'nosidan mavhum bo'lgan va butun og'zaki shakllar sinfiga xos bo'lgan mavhum ma'nosi. Leksik maʼno doimo soʻz asosi orqali, grammatik maʼno maxsus formal koʻrsatkichlar bilan ifodalanadi. Grammatik ma'nolar bir xil emas: * kategorik qism ma'no, * so'zlarning morfologik shakllari bilan ifodalangan qo'shma ma'no. Qisman-nutq ma'nosi semantik jihatdan so'zlarning leksik ma'nosi bilan bog'liq bo'lib, majburiy fleksiyani anglatmaydi. Nutq qismining ma'nosi o'z ichiga olgan shakl bo'lib, u orqali ona tilida so'zlashuvchilar voqelikni aks ettiradi. Grammatik ma'nolarni ifodalash vositalari * paradigmatik (asosiy) * sintagmatik (matndagi grammatik shaklni aniqlashga imkon beradigan narsa). Grammatik ma'nolarni ifodalash usullari *sintetik (tugash, shakl yasovchi affikslar + qo'shimcha fonema almashinishlari, urg'u) *Analitik-yordamchi so'zlar *duragay-so'zning o'zidan tashqarida bo'lgan, lekin yordamchi so'zlar emas; so'zning o'zida ,

grammatik shakl- bu so'zni ishlatishning har bir aniq holatida grammatik ma'noning (ko'pincha bir nechta ma'nolarning) tashqi lingvistik ifodasidir. Har bir alohida grammatik shakl so‘z shakli deb ham ataladi. ,

• grammatik shakl- bu so'zni ishlatishning har bir aniq holatida grammatik ma'noning (ko'pincha bir nechta ma'nolarning) tashqi lingvistik ifodasidir. Har bir alohida grammatik shakl so‘z shakli deb ham ataladi. ,
• morfologik (grammatik) kategoriya- maʼlum grammatik shakllarda oʻz ifodasini topadigan korrelyativ va qarama-qarshi grammatik maʼnolarni umumlashtirishdir. Grammatik kategoriya = grammatik shakl + grammatik ma'no.
• leksik-grammatik kategoriya, gap bo`lagi morfologiyaning asosiy tushunchalaridan biri. Ch.R. soʻzlarning leksik-grammatik sinflari boʻlib, ularga koʻra soʻzlar bir qancha belgilar: semantik, morfologik, sintaktik, hosilaviy koʻrsatkichlarga koʻra taqsimlanadi. .