Mavzu: "Moliyaviy hisobotlar asosida korxonaning investitsion jozibadorligini baholash"

Parametrlarni baholash tizimi 1-Jadval

Ko'rsatkichlar / baholash	Yaxshi	Qoniqarli	Qoniqarsiz	Juda qoniqarsiz
Sotish rentabelligi, %	>20	5–20	-20 - 0	< -20
Uzoq muddatli aktivlarning rentabelligi, %	>20	15–20	0–5	< 0
Aylanma rentabellik aktivlar, %	>15	5–15	-10–0	<-10
O'z kapitalining rentabelligi	>45	15–45	-30–0	<-30
Ishlab chiqarish zaxiralarining likvidligi	>0,5	0,3–0,4	0,1–0,2	<0,1
Ishlab chiqarish fondlarining rentabelligi, %	>30	10–30	-20–0	<-20
Joriy likvidlik	>1,3	1,15–1,3	0,9–1	<0,9
Kritik likvidlik	>1	0,8–1	0,5–0,7	<0,5
Abalyut likvidlik	>0,3	0,2–0,3	0,1–0,15	<0,1
O'z aylanma mablag'lari bilan ta'minlash koeffitsienti, %	>22	12–22	-11–0	<-11
Avtonomiya darajasi, %	>50	20–50	3–10	<3
Barcha moliyaviy majburiyatlarning mavjud aktivlari bilan qoplash koeffitsienti	>2	1,5–2	0,5–1	<0,5
Umumiy to'lov qobiliyati koeffitsienti	0,5–0,7	<0,5	-	-
Moliyaviy xavf darajasi	<0,5	0,5–0,6	0,7–0,9	1
Moliyaviy qaramlik darajasi	0,5	0.6	0.8	0.9
Qarz kapitalining konsentratsiyasi darajasi	0,9	0,8–0,9	0,6–0,5	<5
Xususiy kapitalning manevrlik koeffitsienti	0,2–0,5	0–0,2	-4–(-2)	-6–(-4)
Qarz mablag'larini uzoq muddatli jalb qilish koeffitsienti	0	0-1	2-3	3-4

− “yaxshi” −2 ball
− "qoniqarli – 1 ball;
− "maksimal ruxsat etilgan qiymat" – 0;
− "qoniqarsiz – minus 1 ball;
– "juda qoniqarsiz" - minus 2 ball
Korxonaning investitsion jozibadorligini reyting bahosiga kiritilgan xususiyatlarni baholashning yuqoridagi jadvali bo'yicha korxona tomonidan to'plangan ballar miqdorini hisoblash orqali bir korxonaning investitsion jozibadorligini baholash mumkin. Bundan tashqari, quyidagi jadvaliga ko'ra, kompaniya tomonidan to'plangan ballar sonini reytingning tegishli darajasiga bog'lash kerak.
Agar siz bir nechta biznesni taqqoslashingiz va ulardan eng jozibador investitsiyani tanlashingiz kerak bo'lsa, korxonalarni ilgari hisoblab chiqilgan va ko'rsatkichlarning dinamikasini hisobga olgan holda tuzilgan ballar miqdori bo'yicha tartiblashtirish kerak.
Yuqorida keltirilgan usul bo'yicha “UzAuto Motors” AJ ning investitsion jozibadorligini tahlil qilamiz.
Birinchi bosqichda biz 2020-yil va o’tgan yilning mos davri uchun barcha ko'rsatkichlarni hisoblaymiz.
Sotish rentabelligi:




Ikkinchi bosqichda 2020 uchun har bir ko'rsatkich 1-jadvalga muvofiq belgilanadi. Keyin ballar indikatorlarning dinamikasini hisobga olgan holda o'rnatiladi. 2020 uchun sotish rentabelligi 11% ni tashkil etadi. Parametrlarni baholash bo'yicha 11% "qoniqarli" baholashga mos keladi (ball +1). O’tgan yilning mos davri uchun 8% ham qoniqarli hisoblanadi, ya'ni hisobot yilida bu ko'rsatkich 3% ga oshdi. Ko'rsatkichlarning dinamikasini hisobga olgan holda ballni hisoblash uchun sotish rentabelligi parametrini (+1) baholash uchun 0,03 (1 + 0,03 = 1,03 ball) qo'shamiz.

Ko'rsatkichlar / baholash	Formula	Ko'rsatkichlar qiymatlari		2020-yil hisobida baholash
		2020-y	2019-y
Sotish rentabelligi, %	Soliqlar to'langandan keyingi daromad / sotishdan tushgan daromad * 100%	11	8	1
Uzoq muddatli aktivlarning rentabelligi, %	Soliq to’langandan keyingi daromad / uzoq muddatli aktivlar * 100%	46,5	8,2	2
Joriy aktivlarning rentabelligi, %	Soliq to'langandan keyin daromad / joriy aktivlar * 100%	29,6	27,5	2
O'z kapitalining rentabelligi	Soliq to'langanidan keyin daromad / xususiy kapital * 100	79,2	-18	2
Ishlab chiqarish zaxiralarining likvidligi	Tovar-moddiy zaxiralar/Joriy majburiyatlar	0,5	0,6	2
Ishlab chiqarish fondlarining rentabelligi, %	Soliqlarni to'lashdan keyingi foyda/Asosiy vositalarning o'rtacha yillik miqdori va Zaxiralar	3.3	1.5	0
Joriy likvidlik	Joriy aktivlar/joriy majburiyatlar	0.97	0.65	-1
Kritik likvidlik	Debitorlik qarzlari+Moliyaviy investitsiyalar+Pul mablag'lari/Joriy majburiyatlar	0,44	0,15	0
Absalyut likvidlik	Pul mablag'lari+ Moliyaviyinvestitsiyalar/Joriy majburiyatlar	0,11	0,16	-1
1	2	3	4	5
O'z aylanma mablag'lari bilan ta'minlash koeffitsienti, %	O'z kapitali va zahiralari - Uzoq muddatli aktivlar/Joriy aktivlar	-0.4	-0.57	-1
Avtonomiya darajasi, %	Xususiy Kapital/Jami Aktivlar	0,14	-0,17	-2
Barcha moliyaviy majburiyatlarning mavjud aktivlari bilan qoplash koeffitsienti	Joriy aktivlar + Moliyaviy qo'yilmalar/Qisqa mudd. Majburiyatlar - Kutilayotgan daromadlar - Baholangan majburiyatlar	0,97	0,64	-1
Umumiy to'lov qobiliyati koeffitsienti	Uzoq muddatli aktivlar + Joriy aktivlar/Uzoq muddatli majburiyatlar + Qisqa muddatli majburiyatlar	1.16	0.85	2
Moliyaviy xavf darajasi	Qarz kapitali/Xususiy Kapital	6.26	-6.73	-2
Moliyaviy qaramlik darajasi	Jami passiv/kapital va zaxiralar	7.26	-5.73	-2
Qarz kapitalining konsentratsiyasi darajasi	Uzoq muddatli majburiyatlar + Qisqa muddatli majburiyatlar/Jami balans	0.9	1.1	2
Xususiy kapitalning manevrlik koeffitsienti	Joriy aktivlar – joriy majburiyatlar/kapital va zaxiralar	-0.17	2.3	0
Qarz mablag'larini uzoq muddatli jalb qilish koeffitsienti	Qarz mablag'lari / Qarz mablag'lari + O'z kapitali va zahiralari	0	0	2

“UzAuto Motors”Korxonani investitisiyon baholash:

Quyidagi jadval bizga korxonani investitisiyon jozibadorligini ballar yig’indisi ko’rinishida ko’rsatib beradi, biz yuqorida qayd etgan ko’rsatkichlarimizga qo’yilgan ballar yig’indisidan kelib chiqib javob olamiz.

Yaxshi	Qoniqarli	Qoniqarsiz	Yomon
>20 ball	10-20	0-(-5)	<(-5)

“UzAuto Motors” AJ ning ko’rsatkichlardagi ballari yig’indisi 10 ballni tashkil etdi. Bu shuni ko’rsatadiki korxonaning investitsiyon jozibadorligi qoniqarli, ya’ni korxona investorlarni o’ziga jalb qila oladi, bunda investor o’ziga zarur bo’lgan axborotga ega bo’lib qo’shimcha ravishda yuqori ko’rsatgichlar alohida tanlab olib ish tutishi ham mumkin.

“UzAuto Motors” AJning jozibadorligini oshirish yo’nalishlari.

Yuqoridagi tahlil natijalari ko’rsattiki “UzAuto Motors” AJ qoniqarli investitsiya jalb qila olish imkoniyatiga ega. Bunga ko’plab omillarni sabab qilib ko’rsatishimiz mumkin ularning eng kattasi korxona Respublika bozorida monopolligi va davlat tomonidan chettan kirishi mumkin bo’lgan raqobatchilardan himoya qilinganligidur. O’zbekiston avtomobil bozoridagi talab zarur resurslar va tovarlar bilan qondirilmaganligi ushbu korxonaning to’liq quvatta ishlamagan taqdirda ham avtomobillarni xaridorga vaqtida yetkazib berish imkonini topmagan holatda ham korxona bozorda investitsiya jazibadorligi jihatidan yuqori baho olishi bu bizning bozor imkomiyatlarimizni ko’rsatib beradi. Endi “UzAuto Motors” AJ ning investitsiyon jozibadorligini yanada oshirish yo’nalishlariga to’xtalsak:
Birinchidan korxona xaridorlari talabini inobatga olgan holda tovarlarini bosqichma-bosqich modifikatsiylash.
Ikkinchidan korxona moliyaviy holatini ko’radigan bo’lsak u yerda xarajatlar ko’pligiga ko’zimiz tushadi shuning uchun korxona xarajatlarni optimallashtirish yo’llarini qidirishi zarur.
Uchinchidan korxona likvidlilik ko’rsatgichi past bu esa istalgan investroni o’ylantirib qo’yadi, korxona Joriy majburiyatlari bir qismidan terzoq qutilishiga tog’ri keladi.
To’rtinchidan korxona 2019-yilda sof zarar bilan davrni yakunlagan bu ham investorda savol tug’diradi ya’ni yana shunday vaziyat yuz bersachi ? bu yerda korxona o’z imtiyozlaridan foydalangan holda davlat kafolatini ko’rsatishi zarur ( har holda bu korxona ulushlarini asosiy qismi davlatga tegishli).
Beshinchidan korxona xusuiy kapital ulushini foyda yoki ustav kapilati yoki aksiyalar hisobidan ko’paytirishi kerak.
Oltinchidan korxona aylanma mablag’lar hajmini oshirishi va raqobat muhitini tezroq yaratishi zarur chunki bozor qonunlariga zid harakatlanish yaxshi natijalarga olib kelmasligini jahon tajribasidan bizga ma’lum.
Yuqorida ishlarni amalga oshirish orqali korxona investitsiyon jazibadorligini oshirishi va ko’rsatkichlarini yanada yaxshilash imkoniga ega bo’ladi.

Xulosa

Investitsion jozibadorlikning nazariy jihatlarini o'rganish jarayonida hozirgi vaqtda investitsion jozibadorlikning yagona kontseptsiyasi yo'qligi aniqlandi. Bir nechta mualliflarning ta'riflarini tahlil qilib, investitsion jozibadorlikning umumiy tushunchasi shakllandi. Kompaniyaning investitsion jozibadorligi-uning ishlab chiqarish, moliyaviy va boshqaruv faoliyatining o'ziga xos xususiyatlari, shuningdek, uning investitsion muhitining o'ziga xos xususiyatlari, uning baholanishi investitsiyaning maqsadga muvofiqligi va zarurligini belgilaydi. Korxonaning investitsion jozibadorligini tahlil qilib, unga turli omillar ta'sir ko'rsatadi. Korxonaning investitsion jozibadorligiga ta'sir qiluvchi omillar tashqi va ichki qismlarga bo'linishi mumkin. Ichki omillarga quyidagilar kiradi: tashkilotni boshqarish tizimi, boshqaruv jamoasi ko'nikmalari, korxonaning uskunalari holati, moliyaviy barqarorlik va boshqalar. tashqi omillar investitsiyalar sohasidagi qonunchilikni, tijorat tashkiloti faoliyat yuritadigan mintaqaning salohiyatini, sanoatning iqtisodiy xususiyatlarini va boshqalarni o'z ichiga oladi. Korxonaning investitsion jozibadorligini baholashning turli usullari ham ko'rib chiqildi.
Investitsion jozibadorligini baholashning mavjud usullari turli ko'rsatkichlar va tahlil usullaridan foydalanganligi bilan ajralib turadi. Korxonaning investitsion jozibadorligini baholashning eng keng tarqalgan usullari quyidagilardir:
1) diskontlangan pul oqimi usuli;
2) etti omil modeli;
3) tashqi va ichki ta'sir omillarini tahlil qilish asosida investitsion jozibadorlikni baholash usuli;
4) ichki ko'rsatkichlarga asoslangan integral baholash;
5) kompleks baholash.
Korxonaning investitsion jozibadorligini o'rganish va baholashning barcha yondashuvlarini ko'rib chiqib, korxonaning moliyaviy holatini tahlil qilishga asoslangan kompleks baholash investitsion jozibadorlik darajasining yakuniy ko'rsatkichini to'liq ta'kidlash imkonini beradi. Shunga qaramay, investitsion jozibadorlikni baholashning aniq natijasini olish uchun bir nechta usullardan foydalanish kerak.
Har qanday investor uchun kompaniya mahsulotlarining jozibadorligini tahlil qilish uning ichki va tashqi bozoridagi raqobatbardoshligidir. Mahsulotlarning raqobatbardoshligi ko'p o'lchovli ko'rsatkich bo'lib, quyidagi omillar yig'indisidir:
Mahsulot sifati darajasini tahlil qilish - uning mahalliy va xalqaro standartlarga muvofiqligi, mahsulot sifatining xalqaro sertifikatlari mavjudligi, ishonchliligi, chidamliligi, modaga mosligi va hk.;
Mahsulotlar narxlari darajasini, uning raqobatchilar narxlari va o'rnini bosadigan tovarlar narxlari bilan o'zaro bog'liqligini tahlil qilish;
Diversifikatsiya darajasini, ya'ni kompaniyaning ko'p qirraliligini, ishlab chiqarilgan mahsulotlarning turli rentabelligi sharoitida yashash qobiliyatini tahlil qilish.
Mahsulotlarning raqobatbardoshligi va ularning investitsion jozibadorligini tahlil qilishning umumlashtiruvchi ko'rsatkichi bu narx. U talab va taklif ta'sirida shakllanadi va bilvosita ularni taqqoslash orqali raqobatdoshligini ifoda etishi mumkin.
Korxonaning kadrlar jozibadorligini tahlil qilish uchta tarkibiy qism bilan tavsiflanadi:

1. 
   Rahbar va uning "jamoasi" ning ishbilarmonlik fazilatlari;
   
2. 
   "Kadrlar yadrosi" ning sifati (yuqori malakali xodimlar);
   
3. 
   Umuman olganda xodimlarning sifati.
   

Korxonaning innovatsion jozibadorligini tahlil qilish - bu korxonadagi innovatsiyalarga o'rta muddatli va uzoq muddatli investitsiyalar ta'siridir. Korxonaning innovatsion jozibadorligini tahlil qilishda quyidagilar mavjud:
Boshqa barcha yangiliklarning asosi sifatida ishlab chiqarishni texnik rivojlantirish strategiyasi;
Turli xil manbalardan ishlab chiqarish investitsiya dasturlari.
Odatda quyidagi ko'rsatkichlardan foydalaniladi: asosiy vositalar tarkibi va ulardan foydalanish samaradorligi, ishlab chiqarishni texnik yangilash manbalari, korxonani texnik qayta jihozlashdagi foyda ulushi.
Investorlar uchun korxonaning hududiy jozibadorligini tahlil qilish quyidagi omillar bilan belgilanadi:
Korxonaning shaharni boshqa mintaqalar bilan bog'laydigan asosiy transport yo'nalishlaridan uzoqligi, yuklarni tashish uchun kirish yo'llarining mavjudligi.
Ushbu amallarning barchasi korxonaning investitsiyon jozibadorligini oshirishga xizmat qiladi. UShbu kurs ishimizni yakunlar ekanmiz kimdur bizning kamtarona mehnatimizdan foyda olsa yoki kichik bo’lsa ham foydali ma’lumotga ega bo’lgan bo’lsa xursandmiz.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI

1. Bistrova A. N., Saxno Y. S. strategik boshqaruv hisobi va tahlil maqsadlari uchun axborot manbai sifatida raqobat razvedkasi / / xalqaro ilmiy tadqiqot jurnali. – 2015. – № 7-3(38). – c. 19-21.
2. Volovik D. V. korxonaning investitsion jozibadorligini baholashning zamonaviy yondashuvlari / / siyosat, iqtisodiyot va ijtimoiy soha: o'zaro hamkorlik muammolari. – 2016. – № 4. – c. 108-113.
3. Gorodnova N. V., Skipin D. L. investitsiya - qurilish sohasida davlat-xususiy hamkorlikni shakllantirish / / iqtisodiy tizimlarni boshqarish: elektron ilmiy jurnal. – 2011. – № 27. – c. 48-56.
4. Gorodnova N. V., Skipin D. L. neft va gaz majmuasi ob'ektlarini o'zlashtirish, qurish va ulardan foydalanishda buzilgan erlarni melioratsiya qilish bo'yicha investitsiya loyihalarini baholash // iqtisodiy tahlil: nazariya va amaliyot. – 2010. – № 39.– c. 105-108.
5. Zakharova N. yu. agrar korxonalarning investitsion jozibadorligini baholash muammolari / / ilmiy nashrlar: moliya, banklar, investitsiyalar. – 2011. – № 3(12). – c. 76-80.
6. Karanina Ev, Vershinina na xavf-xatarni hisobga olgan holda korxonaning investitsion jozibadorligini baholash va ta'minlash metodologiyasini takomillashtirish / / Iqtisodiyot va boshqaruv: muammolar, echimlar. – 2015. – № 12. – c. 175-181.
7. Kazakova N. A. biznesni baholash va kompaniyaning investitsion jozibadorligini boshqarishda iqtisodiy tahlil. / Tutorial. – Moskva: Moliya va statistika, 2013.
– 455 c.
8. Kuznetsov A. L, Sevrugin As, Sevrugin yu. V. korxonaning investitsion jozibadorligi: kontseptsiya va tasniflash / / iqtisodiyotning Real sektori: boshqaruv nazariyasi va amaliyoti. – 2004. – № 1. – c. 56-58.
9. Matveeva Ma tashkilotning investitsion jozibadorligini aniqlash uning moliyaviy holatini tahlil qilish // zamonaviy iqtisodiyotning muammolari. – 2012. – № 4(44). – c. 205-209.
10. Mironova OA, Tereshina Vv, Gritsuk N. V. tashkilotning barqaror rivojlanishini boshqarish: buxgalteriya analitik jihati. / Monografiya., 2009. – 222 c.
11. Podshivalenko GP, Kiseleva N. V. investitsiya faoliyati. O'tish: saytda harakatlanish, qidiruv – 563 c.
12. Semyon L. A. korxonaning investitsion jozibadorligi: nazariy jihat // Chelyabinsk davlat universiteti Axborotnomasi. – 2010. – № 14(195). – c. 17-19.
13. Sosnina A. D. tashkilotlarning investitsion jozibadorligini baholash usullari / / yosh olim. – 2015. – № 11-3(91). – c. 68-71.
14. Fomin V.P, Igoshina N. A. strukturaviy va vaqtinchalik jihatlarda tashkilotning rivojlanish ko'rsatkichlarining muvozanatini tahlil qilish / / iqtisodiy tahlil: nazariya va amaliyot. – 2009. – № 7. – c. 25-31.
15. Fomin VP, Tatarovskiy yu. a. tashkilotning moliyaviy holatini shakllantirish va tahlil qilish // iqtisodiy tahlil: nazariya va amaliyot. – 2014.
– № 4(355). – c. 11-19.

Ilovalar

https://spmost.ru/uz/interest/analiz-investicionnoi-privlekatelnosti-predpriyatiya-na-osnove/
file:///C:/Users/Администратор/Downloads/Ocenka_investicionnoj_privlekatelnosti_predpriatia.pdf
file:///C:/Users/Администратор/Downloads/Касабян%20Л.Р._ЭКбз-1402%20(1).pdf