Mavzu: Molekulalarning o’lchami, nisbiy va absolyut massasi. Mol va molyar massa. Avogadro doimiysi

Gazlarning normal sharoitda, ya’ni 00C temperatura va normal atmosfera bosimi (760 mm sim, ust. da) o’lchangan hajmlaridan foydalanamiz. Bir mol gazning normal sharoitda egallagan hajmi su gazning molyar hajmi deb ataladi. Hamma gazlarning molyar hajmlati taxminanbir xil bo’lib 22,4 l ga teng. Boshqa istalgan temperatura va bosimlarda ham barcha gazlar molining hajmlari taxminan bir xilligicha qoladi. Gazlarning bir xil hajmlarida bir xil sharoitda bir xil sondagi molekulalar bo’ladi Normal sharoitda 1 m O2 l ning hajmi 22,4 l agar ikki gazning, masalan, O2 bilan vodorodning H2 bir xil sharoitdagi teng hajmlarini olsak, bu hajmlarda ikkala gazning mlekulalari soni ham bir xil bo’ladi, ammo olingan gazlarning massalari bir xil bo’lmaydi.

• Bir gaz O2(kislorod) ikkinchi gaz H2(vodorod)dan, birinchi gaz (kislorod)ning molekulyar massasi ikkinchi gaz (vodorod)ning molekulyar massasidan qancha katta bo’lsa, shuncha, ya’ni 16 baravar og’ir keladi. Qattiq, suyuq yokigaz holidagi moddalarning massasi bo’lishi bilan birga ular fazoda muayyan hajmni egallaydi. Bu hajmni quyidagi formuladan foydalanib, oson hisoblab topish mumkin: m=V*p bunda m –massa, V –modda molining hajmi, -zichlik. Qattiq jismlarning zichligi gsm3, gaz moddalarniki gl da ifodalanadi. Eslab qolaylik, ishora “taxminan teng” ekanligini bildiradi, chunki haqiqatdahar bir gazning o’z molyar hajmi bo’ladi: ba’zi gazlarning molyar hajmlari yuqorida keltirilgan qiymatdan ozgina ortiq bo’lsa, ba’zilariniki ozgina kam bo’ladi.

• Bir gazning ikkinchi gazga nisbatan zichligi va ikkinchi gazning molekulyar massasi ma'lum bo'lsa, birinchi gazning molekulyar massasini hisoblab topish mumkin.Qattiq va suyuq moddalarda molekulalari bir-biriga juda yaqin joylashgan. Shu sababli suyuq va qattiq moddalarning hajmi, asosan, molekulalarining o’lchamlariga bo’liq bo’ladi. Gazlarda esa kichik bosimlarda molekulalari orasidagi masofalar molekulalarining o’lchamlariga qaraganda g’oyat katta bo’ladi, molekulalarining o’zlari egallagan hajm esa nisbatan kichik. Gazning umumiy hajmi, asosan, molekulalar orasidagi masofalarga bog’liq, bu masofalar esa bir xil temperatura va bir xil bosimda barcha gazlarda taxminan bir xildir.Shunday qilib, gazlar uchun:Gazning molyar massasini va formulasini tpish.

• Agar gazning absolyut zichligi ma’lum bo’lsa, u holda biz oldin keltirib chiqargan absolyut zichlik formulasidan uning molekulyar massasini oson topish mumkin.

• Yangi mavzuni mustahkamlash.
•  45 g suvda necha mol suv bo’ladi? Suvning har 18 grammi 1mol suvni tashkil etadi. Binobarin, 45 g suvda 45 : 18 = 2,5 mol suv bo’ladi .
• 0,25 mol suvda necha gramm suv bo’ladi? Suvning har 18 grammi 1 mol suvni tashkil etadi. Demak, 0,25 mol suv 18* 0,25 = 4,5 g suvni tashkil etadi.130 g rux xlorid kislotadan qancha hajm vodorodni Н2 siqib chiqarishi mumkin(normal sharoitda)?

• 67,2 l vodorod Н2 xlor Cl2 bilan o’zaro ta’sir ettirilganda (normal sharoitda) qancha hajm vodorod xlorid HCl olinadi?
• Mis oksid vodorod bilan qaytarilganda 8 g mis olinadi. Reaksiyaga qancha hajm vodorod sarflangan?
• Reaksiya natijasida kalsiy karbonat CaCO3 hosil bo’lsa, 37g
• Kalsiy gidroksid Ca(OH)2 bilan o’zaro ta’sir ettirishga qancha uglerod(IV) oksid sarflanadi (normal sharoitda)?
•  1. Molekulalarning o’lchami, nisbiy va absolyut massasiqanday topiladi ?
• 2. Mol va molyar massaQanday topiladi ?
• 3. Avogadro doimiysi deb nimaga autiladi?

Uyga vazifa. : O`tilgan mavzularni takrorlash va berilgan topshiriqlarni bajarish.