Мавзу: «модданинг тузилиши»

Модданинг суюқ ҳолати.

Модданинг суюқ ҳолати исталган босим ва температурада муайян ҳажмни эгаллаши билан газ ҳолатидан фарқ қилади, яҳни босим ва температура ўзгарганда суюқликнинг хажми деярли ўзгармайди. Моддалар суюқ ҳолатда оқувчан бўлади ва қандай идишга солинса, шу идишнинг шаклини олади. Суюқликлар сиқилишга ҳам, тортилишга ҳам қаршилик кўрсатади, уларнинг молекулалари фазода маҳлум тартибда жойлашишга харакат қилади, демак, суюқликлар хоссаларига кўра, қаттиқ жисмлар билан газлар ўртасида оралиқ холатни эгаллайди.

Суюқликларнинг ички тузилиши газлар ва кристалларнинг ички тузилшига қараганда анча мураккаб. Суюқликларда молекулалар орасидаги масофа шу қадар кичикки, суюқликнинг хоссалари кўп эиҳатдан молекулаларнинг хажмига ва улар орасидаги ўзаро тортишув кучига боғлиқ, газларда эса, бу омилларни ҳисобга олмаса ҳам бўлади. Қутбланган суюқликларнинг хоссалари юқорида айтилганлардан ташқари, турли молекулаларнинг айрим қисмлари орасидаги ўзаро таҳсирга ҳам боғлиқ. Қутбланган молекулалар бир-бирига турли ишорали қутблари билан яқинлашганда, ўзаро тортилиб, икки ва ундан ортиқ молекулалардан иборат комплекслар ҳосил қилади. Бундай комплекслар ҳосил бўлиш ҳодисаси ассоциланиш дейилади. Ассоциланган суюқликлар жумласига сув, спиртлар, ацетон, суюқ аммиак ва бошқалар киради. Ассоциланганда буғланиш иссиқлиги кўпаяди, суюқликнинг учувчанлиги камаяди. Температура кўтарилиши билан суюқликларнинг ассоциланиш даражаси камаяди.
Сир таранглик ва уни аниқлаш усуллари. Суюқлик молекулалари орасида ўзаро тортишув кучлари таҳсир этиб туради. Суюқлик ичидаги молекула ҳамма томондан бошқа молекулалар билан қуршаб олганлиги сабабли унга таҳсир этадиган тортишув кучлари ўзаро мувозанатлашган бўлади. Суюқлик сиртидаги молекулаларга эса фақат пастки ва ён томондан тортишув кучлари таҳсир қилади. Суюқликка ташқаридан таҳсир этувчи кучлар эса, тортишув кучларига нисбатан жуда кичик бўлгандек бўлади. Шу саббали ҳар қандай суюқлик ўз сиртини кичрайтиришга интилади, яҳни суюқлик сирти қанча кичик бўлса, унинг ҳолати шунча барқарор бўлади. Суюқлик томчисининг шар шаклида бўлишига сабаб ана шудир, чунки шарнинг сирти берилган хажмда энг кичик бўлади. Суюқлик сиртини ошириш учун ташқаридан иш сарфлаш керак, яҳни унинг сирт таранглик кучини енгиш керак.
Суюқлик сиртини 1 см² га ошириш учун сарфлаш лозим бўлган иш сирт таранглик коэффициенти ёки тўғридан-тўғри сирт таранглик дейилади. Сирт таранглик грекча -  (сигма) харфи билан белгиланади. Сирт таранглик Мдж/м² ёки мн/м ларда ўлчанади.
Суюқликларнинг сирт таранглиги суюқликнинг табиатига ва температурага боғлиқ бўлади.