Мавзу: Мобил алоқа тизимларида ахборот хавфсизлигини таъминловчи кўрсаткичларни шакллантириш ва уларни синфлаштириш алгоритмлари. Рeжа

Мобил алоқа тизимларида А5/1 шифирлаш алгортими.
Мобил алоқа тизимларида ахборот хавфсизлигини таъминлашда ишлатиладиган алгоритмлардан бири А5/1 шифирлаш алгортимидир.
Регистрларни суришга асосланган

• 
  GSM мобил телефон тармокларида кўлланилади.
  

Унинг ишлаш принсипи:

• 
  A5/1 учта силжитиш регисторидан фойдаланилади
  
  • 
    X: 19 bit (x₀,x₁,x₂, …,x₁₈)
    
  • 
    Y: 22 bit (y₀,y₁,y₂, …,y₂₁)
    
  • 
    Z: 23 bit (z₀,z₁,z₂, …,z₂₂)
    

A5/1: Keystream

• 
  Ҳар бир қадамда: m = maj(x₈, y₁₀, z₁₀)
  
  • 
    Масалан: maj(0,1,0) = 0 ва maj(1,1,0) = 1
    
• 
  агар x₈ = m u ҳолда X қадам
  
  • 
    t = x₁₃  x₁₆  x₁₇  x₁₈
    
  • 
    x_i = x_i1 for i = 18,17,…,1 ва x₀ = t
    
• 
  агар y₁₀ = m у ҳолда Y қадам
  
  • 
    t = y₂₀  y₂₁
    
  • 
    y_i = y_i1 for i = 21,20,…,1 ва y₀ = t
    
• 
  агар z₁₀ = m у ҳолда Z қадам
  
  • 
    t = z₇  z₂₀  z₂₁  z₂₂
    
  • 
    z_i = z_i1 for i = 22,21,…,1 ва z₀ = t
    
• 
  Kalit ketma-ketligi x₁₈  y₂₁  z₂₂
  

1- расм: А5х1 да малумотни шифрлаш кетма-кетлиги.

2-расм: А5х1 да малумотни шифрлаш кетма-кетлиги кейинги босқичи.

• 
  Ушбу мисолда, m = maj(x₈, y₁₀, z₁₀) = maj(1,0,1) = 1
  
• 
  Регистр X сурилади, Y сурилмайди, ва Z сурилади
  
• 
  Калитлар кетма кетлигини ҳосил қилиш учун ҳар бир регистр охирги битлари XOR амали бажарилади
  
• 
  Масалан 0  1  0 = 1
  

Хулоса
Ушбу мустақил ишда тақдим қилин­ган материал мобил алоқа тизимларидаги ахборот хавфсизлиги муаммоларини тўлиқ қамраб ололмайди. Бироқ мустақил ишда ушбу масаланинг асосий ва муҳим жиҳатлари акс эттирилган. Мобил алоқа тизимларидаги ахборот хавфсизлигининг муаммолари кўриб чиқилгандан ва таҳ­лил қилингандан сўнг қуйидаги хулосалар чиқарилди:
Ҳар қандай ахборот тизими, мобил алоқа тармоқлари ахборот хавфсизлиги­ни бузувчиларининг ҳужумлари остида қолиши мумкин, ушбу ҳужумлар тармоқ ахборот соҳасига хос бўлган хавф ва заифликларни амалга оширади. Мобил алоқа тизимида хавсизликни ошириш мақсадида криптографик алгортимлардан фойдаланилади.Юқорида келтирилган А5х1 алгортимни ҳа, Мобил алоқада хавфсизкни таминлаш мақсадида ишлатилиб келинмоқда. Ахборот хавфсизлиги масалала­ри бўйича норматив-ҳуқуқий базанинг таҳлили бугунги кунда алоқа операторла­рини ҳам ўзларининг, ҳам уларга ишонч билдирган фойдаланувчилар ахборот ресурсларининг хавфсизлигини таъмин­лаш бўйича мажбурият юклайдиган ҳуж­жат билан расмийлаштирилган талаблар мавжудлигини кўрсатди. Бироқ мобил алоқа тизимларида маълумотларни ҳимоя қилишни ташкил қилиш билан боғлиқ бўлган барча масалалар ҳам етарли дара­жада меъёрланмаган. Юқорида келтирилган талабларни бажариш учун мобил алоқа тизимларини лойиҳалаштириш ва қура бошлаш босқи­чидан бошлаб, маълумотларни ҳимоя қи­лиш тизимини ярата бошлаш зарур, унинг қўлланиши, мобил алоқалар тармоқла­рининг, операторларнинг ва давлатнинг хизматларидан фойдаланувчиларнинг турли гуруҳлари ахборот хавфсизлиги­ни таъминлашда манфаатларни ҳисобга олиш имконини беради. Белгиланган мақсадга эришишнинг асосий тамойилларидан бири бўлиб ахборот хавфсизлиги базавий босқичи­нинг механизмини амалга оширилиши ва қўлланилиши ҳамда ахборот хавфсизлиги даражасини оширишга имкон берувчи ху­сусиятга эга бўлган маълумотларни ҳимоя қилиш тизимини ташкил қилиш зарур ва мажбурий ҳисобланади.

Фойдаланилган адабиётлар

1. 
   Бабков Ю.Д.:Мобил алоқа тизимлари. 2000-йил.
   
2. 
   Скринников В.Г>, Сркинников О.В.:УМТС тармогини лойиҳалаштиришнинг бошланг‟ич даврида радиоқоплаш ҳудудини бахолаш”. Мобил тизимлар. № 2. 2001- йил.
   
3. 
   М.М. Маковеева, Ю.С. Шинаков: Системы связи с подвижными объектами”. Олий о‟қув юртлари учун. - М. Радио ва алоқа. 2002-йил.
   
4. 
   Шнайер Б. Слабые места криптографических систем // Открытые системы. – 1999, № 1.
   
5. 
   Акбаров Д.Е. «Ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг криптографик усуллари ва уларнинг қўлланилиши» - Т.: «Ўзбекистон маркаси», 2009. - 424 б.