Mavzu: Milliy boylik va uning tarkibi Reja: Kirish: Milliy boylik tushunchasi va tarkibi. Asosiy qism: Milliy hisoblar tizimi. Asosiy fondlar ularni tasniflash va baholash usulari

asosiy fondlaming  turlar bo ‘yicha  tuzilmasini 

aks  ettiradi  hamda  amaliyotda  foizlarda  o‘lchanadi.  Korxona  asosiy 

ishlab  chiqarish  fondlari  tuzilmasining,  birinchi  o ‘rinda  uning  aktiv 

qismini  -  mashina  va  asbob-uskunalarni  ko'paytirishga  yo‘naltirilgan 

takomillashtirishdan  manfaatdor  bo‘lishi  lozim.  Ulaming  ulushi 

qanchalik  yuqori  bo‘Isa,  ishlab  chiqarilayotgan  mahsulotlar  miqdori 

shunchalik katta bo‘ladi va aksincha.

Korxona asosiy fondlarining turlar bo‘yicha tuzilmasi, ko‘p jihatdan 

kapital  qo‘yilmalarning  texnologik tuzilmasi  orqali, jumladan,  ulaming 

yangi  qurilish  va  qayta  ta’mirlash,  amaldagi  ishlab  chiqarishni 

kengaytirish  va  qayta  qurollantirish  bilan  awaldan  belgilab  qo‘yilgan 

bo‘ladi.  Asosiy  fondlaming  turlar  bo‘yicha  tuzilmasiga  ishlab 

chiqarishni  ixtisoslashtirish  va  konsentratsiya  qilish  darajasi  ham   katta 

ta’sir o‘tkazadi.

Yirik  korxonalar,  ishlab  chiqarishni  fondlar  bilan 

taminlashda va

fan-texnika taraqqiyoti 

yutuqlaridan  keng  foy- 

dalanishda  kichik  va  o‘rta  korxonalarga  qara- 

ganda   ko‘proq   imkoni- 

yatga  ega.  Biroq   kichik 

korxonalar  harakatchan- 

roq,  ulaming   boshqaruvi 

moslashuvchanroq  bo‘- 

lib,  natijada  ishlab  chi­

qarishni  texnik  jihatdan 

qayta  qurollantirish  osonroq kechadi.

«Korxona  iqtisodiyoti»ga  ekspluatatsiya  qilinayotgan  asosiy 

fondlam ing  yoshi,  birinchi  o‘rinda  mashina  va  asbob-uskunalarning 

yoshi  katta  ta’sir  ko‘rsatadi.  Hozirgi  paytda  mashina  va  sanoat 

uskunalarini.yoshbo‘yicha  guruhlashda 

taxminan 

quyidagi 

muddatlardan kelib chiqiladi:  5 yilgacha,  5 yildan  10 yilgacha,  10 yildan 

15  yilgacha,  15  yildan  20  yilgacha,  20  yildan  25  yilgacha  va  hokazo. 

Mashina  va  uskunalaming  ekspluatatsiya  muddati  qanchalik  yuqori 

bo‘lsa,  korxonaning  ishlab  chiqarish  quwatlari  shunchalik past boladi,

Inqiroz  yillarida  ko‘plab  davlatlar  o‘z 

iqtisodiyotiga,  ayniqsa,  moliya-bank  sohasini 

saqlab  qolish  maqsadida  aynan  shu  sohaga 

ulkan  mablag‘lami  yo‘naltirishga  majbur 

bo‘ldi.  Bu,  o‘z  navbatida,  bir  qator  davlatlarda,  avvalo,  rivojlangan  mamlakat- 

larda  katta  miqdordagi 

davlat  budjeti  taqchilligi  va  davlat  qarzlarini  keltirib 

chiqardi,  moliyaviy nomutanosiblikning  yuzaga kelishiga sabab bo’ladi.