Mavzu: milliy boylik statistikasi reja: kirish milliy boylik: mohiyati, tarkibi va baholash muammolari


-jadval XXI asr boshida dunyoning milliy boyligi va tarkibi



Download 126 Kb.
bet2/6
Sana09.07.2022
Hajmi126 Kb.
#760543
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
MILLIY BOYLIK STATISTIKASI

12.1-jadval
XXI asr boshida dunyoning milliy boyligi va tarkibi

Davlatlar

Milliy boylik

Shu jumladan, kapital turlari bo'yicha

inson

tabiiy

jismoniy .

jami, trln. doll.

aholi jon boshiga, ming doll.

trln.
doll.

%

trln.
doll.

%

trln.
doll.

%

Dunyo bo'yicha jami

550

90

365

66.4

90

16.4

95

17,3

Yettilik va Yevropa ittifoqi davlatlari

275

360

215

78.2

10

3.6

50,

18,2

OPEK davlatlari

95

195

45

47,4

35

36,8

15

15,8

MDH davlatlari

80

275

40

50,0

30

37,5

10

12,5

Boshqa davlatlar

100

30

65

65,0

15

15,0

20

20.0

Milliy hisoblar tizimi (MHT) iqtisodiy statistikaning nazariy-uslubiy asosini tashkil etadi. Shuning uchun milliy boylik statistikasini tadqiq qilishda, uni barcha qirralarini takomillashtirish borasida shu MHT-93ga tayanmoq zarur. Unga binoan, milliy boylik deganda ma'lum bir sanaga institutsional birliklar. ya'ni mamlakat rezidentlariga tegishli bo‘lgankapital sof qiymati tushuniladi. Kapital sof qiymati institutsional birliklaming aktivlari (nomoliyaviy va moliyaviy) va majburiyatlari orasidagi farq kabi aniqlanadi ( 12.2-jadval). Milliy boylik mazkur davlat rezidentlariga tegishli bo’lgan nomoliyaviy aktivlar va ulaming tashqi dunyoga sof talabini ifodalaydi.


Ma’lumki, iqtisodiy aktivlar - iqtisodiy obyekt bo‘lib, ular institutsi-onal birliklarning mulki hisoblanadi, undan egalik qilish yoki foydalanish tufayli iqtisodiy manfaat olinadi. Muhim manfaat- bu kelajakda daromad olish imkoniyatidir. Ba'zi bir aktivlar: binolar, jihozlar va boshqalar tovar ishlab chiqarishda va xizmat ko'rsatishda faol qatnashadi hamda foyda keltirishda ulushga ega boiadi. Ba’zilari esa, masalan, raoliyaviy aktivlar - aktivlar egasiga egalik qilgani uchun mulk daromadini keltiradi. BMTning MHT - 93 dagi konsepsiyasiga muvofiq mamlakat (tarmoq. sektor, hudud)ning mulkiy holati - milliy boyligi sof aktivlar qiymatiga tengdir. Bu ko'rsatkichni hisoblashda "Aktivlar va passivlar balansi" dan foydalaniladi (2-jadval).
12.2-jadval
Aktivlar va passivlarning davr boshi (oxiri)dagi balansi

Aktivlar (talablar)

Passivlar (majburiyatlar)

1. Nomolivaviy aktivlar

3. Moliyaviy majburiyatlar

2. Moliyaviy aktivlar

4. O'ziga tegishli kapitalning sof qiymati (nl+n2-n3)

BMTning MHT-93 dagi konsepsiyasiga binoan milliy iqtisodiyot va uning sektorlari bo‘yicha mulkiy holatni - boylikning hajmini hisoblash mumkin. Aktivlar va passivlar balansining yil boshi va oxiridagi ko'rsatkichlarining solishtirilishi natijasida sof aktivlar - milliy boylik hajmining o‘zgarishi (mutlaq va nisbiy)ni aniqlash imkonini beradi. Iqtisodiy statistikada sof aktivlar - milliy boylikning hajmini hisoblashda moliyaviy aktivlar (talablar) va moliyaviy passivlar (majburiyatlar) faqat tashqi mamlakatlarga nisbatan olinadi, chunki ichki talablar va majburiyatlar mamlakat miqyosida bir-biri bilan qoplanib ketadi.


Mamlakatning sof aktivlari - milliy boyligi - mamlakatning mulkiy holati ko‘rsatkichi zaxira ko‘rsatkichlari turkumiga kiradi. U mahsulot, yalpi ichki mahsulot, yalpi milliy daromad ko'rsatkichlari (bular “oqim” ko‘rsatkichlari deb ataladi)dan farq qiladi. Zaxira ko‘payishi (kamayishi) hajmini va unga ta’sir etgan omillarni quyidagi formula yordamida hisoblash mumkin:

Bu yerda: A0, A. - yil boshi va oxiridagi aktivlarning qiymati; Ajq -iqtisodiy harakatlar (ishlab chiqarish, sotish — sotib olish, in’om etish) natijasida aktivlar qiymatining o‘zgarishi; Ab- aktivlar qiymatining iqtisodiy harakatlarga bog'liq boimagan boshqa faoliyatlar tufayli o‘zgarishi (foydali qazilmalarning ochilishi, tabiiy ofatlar va boshqalar natijasida); A - aktivlar nominal qiymatining inflyatsiya (deflyatsiya) natijasida o’zgarishi.
Barcha sabablarga ko'ra aktivlar qiymatining o‘zgarishi (amaldagi baholarda): AÄ = A-A0; agar aktivlar fizik hajmining o‘zgarishini, ya'ni dinamikasini o‘rganmoqchi boisak, unda baho (narx) faktorining ta’sirini e’tiborsiz qoldiramiz. Bunda aktivlar dinamikasi indeksi J~Af> : A ; bunda A f • =Zqjp0 - solishtirma narxlarda baholangan aktivlarning yil oxiridagi qiymati.
Iqtisodiy aktivlarning hajmi dinamikasi va boshqa jihatlarini toiaroq o‘rganish uchun statistika amaliyotida, birinchi navbatda, ular tasniflanadi, ya'ni klassifikatsiya qilinadi. Tasniflashda turli-tuman aktivlar u yoki bu muhim belgisi - xususiyati, xossasiga binoan oldindan belgilangan guruhlarga ajratiladi. Bu guruhlar BMTning statistika komissiyasi tomonidan barcha mamlakatlar uchun standart holida tavsiya etiladi.



Download 126 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish